پایگاه بصیرت؛ گروه سیاسی/از همان روز که محمدرضا عارف در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم برای جلوگیری از شکست سنگین اصلاح‌طلبان و مشخص شدن وزن حقیقی این گروه در میان مردم، از مبارزات انتخاباتی کنار کشید تا اصلاح‌طلبان خود را در پس رأی احتمالی حسن روحانی از اعضای جامعه روحانیت مبارز پنهان کنند، نشانه‌های تغییر در جریان اصلاح‌طلبی نمایان شد. اگرچه در دوران انتخابات، رهبران اصلاحات با تعابیر فریبنده‌ای چون وحدت اصلاح‌طلبان برای نیل به پیروزی در انتخابات، اقدامات خود را توجیه می‌کردند، اما نشانه‌‌های تردید نسبت به مقبولیت و مشروعیت اجتماعی روندی که اصلاحات پس از دوم خرداد 76 تا خرداد 92 در پیش گرفته بود به وضوح مشهود بود. تردیدی که پیش از آن و در جریان انتخابات مجلس نهم نیز خود را نشان داده بود و اولین انتخابات پس از فتنه88 که با مشارکت بیش از 60 درصد مردم انجام گرفت پروژه تحریم اصلاح‌طلبان را با شکست کامل روبه‌رو کرده بود. همان وقت که رئیس بنیاد باران در شهرستان دماوند به دور از نگاه رسانه‌ها رأی یواشکی خود را به صندوق انتخاباتی انداخت که اصلاح‌طلبان آن را تحریم کرده بودند! شرایط نشان می‌داد رهبران اصلاحات بیش از هر زمان دیگر سر در گم هستند و نمی‌دانند که چه باید بکنند. انفعال رهبران اصلاحات و فاصله گرفتن این جریان با سپهر سیاسی کشور سرانجام به علنی شدن نارضایتی بدنه اصلاحات منجر شد و تا به امروز ادامه دارد، به همین سبب است که گروهی از جوانان اصلاح‌طلب با جمع شدن به دور فردی چون «صادق خرازی» ساز جدایی از جبهه اصلاحات را کوک می‌کنند و «ندا» نسل دوم اصلاحات را تشکیل می‌دهند. جدایی‌طلبانی که خود را نسل دوم اصلاحات می‌نامند از اعتراض علنی به گذشته اصلاحات نیز ابایی ندارند. «حسن یونسی» پسر «علی یونسی» یکی از کسانی که این روزها به شدت در تلاش است تا تشکیلات تازه اصلاح‌طلبان را سرو سامان بدهد، به صراحت می‌گوید: «ما به سیاست‌های گذشته اصلاح‌طلبان نقد داریم.» و معتقد است: «اصلاح‌طلبان اصالت خود را در طول این سال‌ها از دست داده‌اند.» وی در ادامه مدعی می‌شود که «نسل دوم اصلاح‌طلبان قصد بازگشت به اصلاح‌طلبی واقعی را دارند.» یکی دیگر از اعضای ندا نیز در مصاحبه‌ای با بی‌پروایی به نقد نظریه‌پردازان اصلاحات می‌پردازد و عنوان می‌کند: «پس از انتخابات 76 رادیکال‌ها زمام امور را در دست گرفتند. رادیکال‌هایی که سیاست را با میدان جنگ اشتباه گرفته‌اند و لباس مبارزه بر تن کردند. از راهبرد فتح سنگر به سنگر سخن به میان آوردند و نسخه فشار از پایین و چانه‌زنی از بالا را تجویز ‌کردند.» حسن یونسی در یک مصاحبه دیگر می‌گوید: «خروج از حاکمیت و تحریم انتخابات رفتار غلطی بود.» حرفی که در گفته‌‌های «سجاد سالک» از دیگر اعضای فعال تشکیلات «ندا» هم به چشم می‌خورد. وی در مصاحبه با هفته‌نامه مثلث می‌گوید: «می‌خواهیم هم حاکمیت را تقویت کنیم‌‌، هم اصلاح‌طلبی را»؛ جمله‌ای که نشان می‌دهد، جوانان اصلاح‌طلب سودای حضور در قدرت را در سر می‌پرورانند و خبر از آن دارد که موسسان جریان و جبهه ندا از ژست ضدانقلاب بودن به تنگ آمده‌اند و دیگر قصد ندارند به سیاست خروج حاکمیت ژنرال‌‌های تندرو اصلاح‌طلب تن دهند. راهبردی که اصلاح‌طلبان تندرو سال‌ها است بر آن پافشاری می‌کنند. چه آن روز که نمایندگان مجلس ششم در صحن علنی تحصن کردند و بیانیه خروج از حاکمیت را با صدای رسا خواندند و چه آن روزی که در سال 88 پس از دست رد مردم به سینه اصلاح‌طلبان در انتخابات، راه خروج از حاکمیت را در کف خیابان‌‌های تهران جست‌وجو کردند. «سالک» در جای دیگری از مصاحبه خود می‌گوید: «ما می‌خواهیم حزبی باشیم برای زندگی‌‌، برخلاف برخی از روشنفکران و احزاب که مرتباًً سیاه‌نمایی می‌کنند و از جبر روزگار‌‌، شهر غیر قابل سکونت صحبت می‌کنند، ما می‌خواهیم حزبی باشیم برای مردمی که به زندگی فکر می‌کنند و با همین نظام و شرایط اقتصادی آن زندگی می‌کنند.» جملاتی که حکایت از عزم جزم بدنه فعال اصلاح‌طلبان برای خروج از رادیکالیسم حاکم در این طیف سیاسی دارد.

صادق خرازی کیست؟
صادق خرازی فرزند آیت‌الله سیدمحسن خرازی است که بر خلاف سایر روحانیون که غالباً کسوت روحانی را از پدر به ارث می‌برند، فرزند یکی از تجار معروف تهران بود و سیدصادق نوجوانی خود را در حجره پدربزرگ گذراند. وی که تحصیلات دانشگاهی‌اش را در دانشگاه آزاد اسلامی آغاز کرد، مدرک فوق‌لیسانسش را در رشته مطالعات خاورمیانه و دکترای خود را در رشته تاریخ و سیاست از دانشگاه دورهام انگلستان دریافت کرده است.
در وبگاه شخصی «صادق خرازی» درباره فعالیت‌هاش اینطور توضیح داده شده است که به هنگام دفاع مقدس در ستاد‌‌ جنگ‌های نامنظم شهید چمران به خدمت پرداخت و سپس مدتی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بعد هم در ستاد تبلیغات جنگ، مسئولیت شورای عالی را برعهده داشت و چند صباحی نیز در شورای‌عالی اخبار جنگ قرارگاه خاتم‌الانبیاء خدمت کرد‌‌، ستاد پشتیبانی جنگ و ستاد پدافند کل کشور مقصد بعدی وی برای انجام وظیفه بود. مدتی در خبرگزاری جمهوری اسلامی کار کرد و سرانجام نیز به دعوت دکتر «ولایتی» به وزارت امور خارجه رفت و عضو هیئت مذاکره‌کننده جنگ ایران و عراق شد. وی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمان تصدی آقای خاتمی به عنوان مشاور هم همکاری داشت، همچنین در سال 68 به عنوان سفیر ایران به سازمان ملل متحد در نیویورک رفت، «سیدصادق خرازی» پس از شش سال به ایران بازگشت و به‌عنوان مشاور عالی دکتر ولایتی منصوب شد. او از جانب آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور مسئولیت برگزاری اجلاس سران کشورهای اسلامی در تهران را در سوابق خود دارد. در دورانی که عموی وی «کمال خرازی » وزیر امور خارجه بود به مدت چهار سال، معاون وی بود و سپس به عنوان سفیر جمهوری اسلامی در پاریس به مدت سه سال و چهار ماه انجام وظیفه کرد.
اما آنچه سیدصادق خرازی را در این میان به عنوان چهره مهم مطرح می‌کند، روابط گسترده او با هر دو جناح کشور است. وی از یک سو در میان اصلاح‌طلبان دارای نفوذ است و داماد خانواده خاتمی است و از سوی دیگر روابط بسیار گسترده و محکمی در میان اصولگرایان دارد، به طوری که او بارها به عنوان واسطه میان اصلاح‌طلبان و نظام نقش ایفا کرده است. بسیاری صادق خرازی را که سال‌ها است با یک بیماری جان‌فرسا مبارزه می‌کند، فردی عجیب می‌دانند. فردی که از یک سو با محمدحسین نصر ارتباطات تنگاتنگی دارد و از سوی دیگر، میزبان آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در خانه‌اش می‌شود. عده‌ای نیز معتقدند که سید‌صادق خرازی مرد پخته سیاست خارجی است و از او به عنوان ترتیب‌دهنده اصلی ملاقات رئیس‌جمهور ایران و رئیس‌جمهور فرانسه در سال 2005 میلادی یاد می‌کنند. مردی که می‌گوید به دلیل اتفاقاتی که در سال 88 رخ داد، سکوت کرده است و راز‌هایی از اتفاقات پشت پرده جریان اصلاحات در آن سال در سینه دارد که اگر لازم باشد بازگو خواهد کرد، ولی انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و اوضاع کشور پس از آن موجب شد وی سکوت خود را بشکند و در همان اوایل دولت یازدهم از تماس تلفنی حسن روحانی و باراک اوباما به شدت انتقاد کند. وی به تازگی نیز از تشکیل نسل دوم اصلاح‌طلبان می‌گوید. خرازی در مصاحبه با روزنامه اعتماد عنوان می‌کند: «روزهای سخت 88 تا 92 فرصت مناسبی به دست داد تا به بازاندیشی در برخی رفتارها پرداخته و مبانی جدیدی برای رفتار اصلاح‌طلبانه تدوین شود، از این رو به نظر می‌رسد فرصت پیش آمده زمان مناسبی است برای اینكه اصلاح‌طلبی بازتعریف شده و نسل جوان با اعتماد به نفس كامل اصلاح‌طلبی پا به عرصه سیاست ایرانی بگذارد» جملاتی که واکنش‌‌های زیادی را در پی داشت و رهبران اصلاحات آن را بر نتافتند. اولین حمله را به «ندا» سیدمحمد خاتمی داشت که تشکیل ندا را به وجود آورنده شائبه اشتباه بودن اصلاحات در گذشته خواند. سخنانی که سر آغاز حمله دیگر اصلاح‌طلبان به این تشکل نوپا بود.
واکنش‌ها به تشکیل ندا
«منصرف نمی‌شوم و تا آخر می‌مانم» این جمله صادق خرازی نشان می‌دهد که نسل دوم اصلاح‌طلبان به شدت مورد حمله قرار گرفته‌اند. حمله رسانه‌‌های زنجیره‌ای اصلاحات همراه با اتهاماتی چون؛ موازی‌کار، قدرت‌طلبی و ساخت و پاخت با قدرت‌‌، تفرقه‌انداز و شیفته قدرت و ... نتیجه رسانه‌ای شدن شکل‌گیری این تشکیلات تازه اصلاح‌طلبی بود. اعلام موجودیتی که بسیاری از سران اصلاح‌طلب را آزرده‌خاطر کرد. سیدمحمد خاتمی که خود را رهبر اصلاحات می‌داند با غیر ضروری و حتی مخرب دانستن وجود تشکیلاتی به نام جبهه دوم اصلاحات می‌گوید: «اولویت من فعال شدن تشکل‌‌های موجودی بود که بعضی از آنها محدود شده‌اند.» روزنامه آرمان که بیشتر از آنکه اصلاح‌طلب باشد به هاشمی رفسنجانی نزدیک است هم از پیشتازان اعتراض به ندا بود. و لقب اصلاح‌طلب بدلی را به تشکیل‌دهندگان ندا داد. «احمد شیرزاد» دیگر اصلاح‌طلبی بود که گفت: «‌اصلاح‌طلبان به اندازه کافی معارض و مخالف تریبون‌دار دارند، دیگر نیازی نیست جریان‌های جدید و نوظهور که خود را اصلاح‌طلب نیز می‌نامند به این مسئله دامن بزنند.» «محمد قوچانی» هم که به تازگی به کارگزاران پیوسته است با حمله به تشکیل‌دهندگان ندا در هفته‌نامه صدا متعلق به حزب کارگزاران نوشت: «اصلاح‌طلبی یک گفتمان سیاسی فکری است که طیف متنوعی از روشنفکران‌‌، سیاستمداران، مدیران و از همه مهم‌تر، شهروندان در تکوین آن نقش داشته‌اند. این افراد هنوز آنقدر پیر نشده‌اند که این گفتمان و جبهه را رها کنند و حتی اگر قائل به ضرورت پوست‌اندازی اجرایی و تشکیلاتی آن باشیم، نمی‌توانیم تجربه رهبران اصلاحات را نادیده بگیریم. گفتیم اصلاح‌طلبی نه حزب است که «پولیت بورو» بخواهد نه ایدئولوژی که ایدئولوگ بطلبد. اصلاحات طبقه پیشرو پیشتاز هم نمی‌خواهد و اتفاقاً اکنون بیش از هر زمان دیگر نیازمند راهبری و هدایتگری از سوی رهبران سیاسی خود است.» تعداد دیگری از اصلاح‌طلبان نیز با ابزار تمسخر به استقبال این تشکیلات جدید می‌روند، به طوری که روزنامه آرمان در این میان با بی‌شناسنامه، نفوذی، قدرت‌طلب و فرصت‌طلب خواندن تشکیل‌دهندگان آن نوشت: «آقای صادق خرازی سلمه‌الله خوب می‌داند که صاحب این قلم [!!] چقدر اصلاحات را دوست دارد. کما فی‌السابق مخلصیم... آنچه تعجب‌برانگیز است انتخاب نام ندا بر این حرکت خداپسندانه است.» نویسنده نامعلوم ادامه می‌دهد: «اشکال نام ندا علامت اختصاری «نسل دوم اصلاح‌طلبان» در این است که پس از نسل صاحب این قلم و آقاصادق که باید اصلاح‌طلبی به نسل بعدی تحویل داده شود، آنها مجبورند اسم آن را هم عوض کنند و بگذارند «نسا» یعنی «نسل سوم اصلاحات». کاش همین بود، اگر همین‌طور این پرچم ماراتن به نسل‌های بعدی تحویل شود که باید چنین شود و دعا می‌کنیم که بشود، نام اصلاح‌طلبی نسل‌های سوم تا نهم به این ترتیب خواهد بود، نچا، نپا، نشا، نها، نها و ننا. نام تشکیلات نسل پنجم از اساس یک نام ضداصلاحات است. زیرا اصلاحات بنا به ماهیت خود نیاز به پایش دائمی دارد و نام نپا کاملاً لایتچسبک است»(!) در سوی دیگر نیز روزنامه اعتماد با ترتیب دادن مصاحبه‌ای محاکمه‌وار با صادق خرازی، نسبت‌هایی چون رفتن در آغوش نظام‌‌، حکومتی بودن و شیفته قدرت بودن را به نسل دوم اصلاح‌طلبان می‌دهد. عده‌ای نیز به تلاش اعضای ندا برای دیدار با رهبر معظم انقلاب می‌تازند. موضوعی که با واکنش «حسن یونسی» روبه‌رو می‌شود و در مصاحبه‌ای می‌گوید: «از چه زمانی دیدار با رهبری بد شده است؟» رویکرد دیگری که در مواجهه با ندا شکل می‌گیرد، تلاش برای القای وحدت در میان اصلاح‌طلبان است. روزنامه اعتماد در این راستا از زبان منتجب‌نیا، تأسیس حزب فراگیر اصلاح‌طلبان را تیتر یک خود می‌کند.
اگرچه برخی نیز این تشکیلات را «مشارکت 2» می‌خوانند و معتقدند انتقاد به گذشته، فریبی است که توسط رادیکال‌ها برای بازگشت به قدرت هدایت می‌شود. اما انتقاد ژنرال‌‌های اصلاح‌طلب و رسانه‌های وابسته به آنها بسیار سوال‌برانگیز است. این سوال که چرا شاهد این حجم از تخریب و توهین نسبت به نسل دوم اصلاح‌طلبان هستیم، در حالی که به گفته «محمدعلی ابطحی» این اتفاق تازه‌ای نیست که تشکیلاتی از درون اصلاحات سر بر آورد!

تنهایی ژنرال‌ها
«اینها می‌گویند بیایید پیاده نظام ما باشید.» این جمله سیدصادق خرازی در برابر حجم گسترده انتقادها به «ندا» نشان می‌دهد که ژنرال‌‌های اصلاحات در حال تنها شدن هستند. گویی دیگر بدنه اصلاحات از سر این جناح فرمان‌برداری ندارد یا با دید خوشبینانه‌تر، حداقل در نحوه رسیدن به اهداف اصلاحات دچار اختلاف شده‌اند. موضوعی که گزارش‌‌های دریافتی نیز از آن حکایت دارد. بر اساس این گزارش‌ها، «ندا» تنها یک نام نیست و در بسیاری از شهرستان‌ها و کلان شهرهای کشور، هسته‌‌های مرکزی خود را فعال کرده است. افرادی عضو این هسته‌ها شده‌اند که نیروهای اصلی اصلاح‌طلبان در سال‌‌های گذشته بوده‌اند و با سر و سامان گرفتن ندا، سران اصلاح‌طلب بیش از پیش نیرو‌‌های میدانی خود را از دست می‌دهند.
موضوع دیگری که ندا را با دیگر تشکیلات اصلاح‌طلبی که از دل جریان اصلاحات برخاسته‌اند، متفاوت کرده است‌‌، ارتباط آنها با نظام و درخواست آنها برای تقویت حاکمیت است. این در حالی است که ژنرال‌‌های اصلاح‌طلب همچنان بر طبل فتنه‌گری می‌کوبند و حاضر نیستند با آن فاصله‌گذاری کنند.
حال باید صبور بود و دید، سرانجام «ندا» چه می‌شود‌‌، آیا می‌تواند از فشار رادیکالیسم نهادینه شده در اصلاحات رهایی یابد یا سرنوشت تراژیکی خواهد داشت و قربانی استبداد سران اصلاح‌طلب که مدعی زنده باد مخالف من هستند، خواهد شد.

 /در دیدار هیأت دولت با امام خامنه‌ای، رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، که به مناسبت هفته دولت انجام گرفت، معظم‌له ضمن تأیید بخش‌هایی از عملکرد دولت، توصیه‌ها و تذکراتی را هم به اعضاء محترم کابینه آقای روحانی داشتند که یکی از آنها ضرورت فاصله گرفتن دولتمردان از فتنه و فتنه‌گران بود.معظم‌له در این دیدار به صراحت اعلام فرمودند: «مسئله فتنه و فتنه‌گران از مسائل مهم و از خطوط قرمز است که آقایان وزرا باید همان‌گونه که در جلسه رأی اعتماد خود بر فاصله‌گذاری بر آن تاکید کردند، همچنان بر آن پای‌بند باشند.» ایشان با تاکید بر اینکه دلبستگی‌ برخی وزرا به برخی جناح‌ها را منع نمی‌کنند، این نکته را یادآور شدند که: «علایق اعضای دولت به برخی جناح‌های سیاسی اشکالی ندارد، اما دولت و اعضای آن نباید اسیر جناح‌ها شوند. در موضوع جناح‌بندی‌های سیاسی همواره تاکید بر رفاقت و انس با یکدیگر است، اما برخی موارد هم مسئله متفاوت است و باید حتماً خطوط قرمز و خطوط فاصل رعایت شوند.»
علت این یادآوری، آنهم با چنین صراحتی ریشه در این واقعیت دارد که گرچه شخص رئیس‌جمهور تلاش کرده این فاصله‌گذاری را نسبتاً مراعات کند، اما برخی از دولتمردان او نه تنها این خط قرمز را رعایت نکرده‌اند، بلکه وزیری مثل آقای فرجی دانا، علیرغم وعده‌هایش در جلسه رأی اعتماد مجلس به عناصر وابسته و یا حامی فتنه میدان داده و در بکارگیری آنان، چنان افراطی عمل نمود که با کارت قرمز استیضاح مواجه گردید.
حال آنکه حضور در کابینه و مسئولیت‌های راهبردی در واقع در اختیار گرفتن فرصت و امکانی برای ارائه خدمت در مسیر منافع ملی و مصالح نظام و انجام وظایف و تکالیف مرتبط با آن مسئولیت، فارغ از هرگونه گرایش سیاسی است. حال اگر فردی علاوه بر علایق جناحی، بدنبال معر��ه‌گردانی به نفع فتنه و فتنه‌گران برآید که سابقه ظلم بزرگ تاریخی به نظام، قانون‌شکنی و آشوبگری هشت ماهه را به قیمت لطمه به اعتبار و وجاهت نظام برای نیل به اهداف سیاسی را در پرونده خود دارند، در واقع نوعی فرصت‌سوزی علیه خدمت و فرصت‌سازی برای خائنینی است که افراط در وابستگی‌ها و علائق حزبی و سیاسی، مجال نگاه به مصالح و منافع ملی را از آنان سلب و دلبستگی‌ها به قدرت و آلودگی به ثروت و یا همپایگی با قبیله سیاسی موجبات ورودشان را به عرصه فتنه و مقابله با قانون فراهم ساخت. ظلم بزرگ برآمده از ادعای تقلب در هیچ دادگاهی بهتر از انتخابات سال 92 به اثبات نرسید که تنها 7/0 درصد رأی تعیین کننده نتیجه انتخابات و پذیرش آن از سوی نظام و همه جناح‌های سیاسی معتقد به نظام بود.

اما علیرغم این واقیعت‌های روشن، متاسفانه برخی عناصر وابسته به فتنه، انتخابات را فرصتی برای بازگشت بدون هزینه به قدرت و بلکه مجالی برای انتقام‌جویی تلقی کرده و با غفلت از هزینه‌هایی برآمده از آتش فتنه بر نظام و کشور، که افزایش فشار و تحریم دشمن برای استمرار شورش‌های اجتماعی یکی از آنها بود، امروز حتی بدنبال تبرئه سران فتنه برآمده و برای تحقق آن، برخی وزارتخانه‌ها را به جولانگاه عناصر آلوده به فتنه و فتنه‌گری مبدل ساخته‌اند.بدیهی است با توجه به سابقه و گرایش فته‌گران، میدان دادن به آنان می‌تواند نتایج خطرناک زیر را بدنبال داشته باشد؛1- دو قطبی‌سازی فضای وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و ادارات و فرسایش فرصت‌ها و توانی که باید صرف انجام مسئولیت‌ها و خدمات شود.2- برهم زدن فضای آرامش در محیط کار و خدمت، با طرح مسائل بیهوده جناحی و حزبی، آنهم با میدان‌داری جریاناتی که سابقه افراطی‌گری و غوغاسالاری را در پرونده عملکرد جناحی خود داشته و دو فتنه‌ی 78 و 88 را به نام خود به ثبت رسانده‌اند.3- هدر رفتن فرصت‌های طلایی خدمت با آتش فرقه‌گرایی سیاسی و دعواهای جناحی که استیضاح اخیر نمونه آن است. زیرا فرصت‌هایی که دولت و مجلس می‌تواند صرفت کارگشایی و حل مسائل مهم مردم کند باید صرف رسیدگی به حل مسائل برآمده از علائق جناحی و سیاسی شود.در فتنه 88 که با معرکه‌گردانی سران فتنه آغاز شد، نه تنها دشمنان خارجی مثل آمریکا و رژیم صهیونیستی به حمایت آشکار از فتنه‌گران برخاستند که طیفی از نیروهای ضدانقلاب شامل منافقین،‌ سلطنت‌طلبان، هوادار��ن گروهک‌هایی مثل پژاکی‌ها و عناصر تکفیری وابسته به عبدالمالک ریگی نیز به اردوی فتنه‌گران پیوستند و بعدها هم کشورهایی چون آمریکا و انگلیس و حتی رژیم صهیونیستی میزبان فتنه‌گران فراری شدند. پدیده‌ای که به خوبی معرف ماهیت فتنه و فتنه‌گران بود.آیا باز کردن فضا به نفع فتنه‌گران و حمایت از آن معنایی غیر از بازگشت به محیط تنش‌ها و چالش‌های بیهوده و فرصت‌سوز هم دارد؟ ای����جاست که دولتمردان نباید اسیر جناح‌های سیاسی شده و از این خط قرمز عبور کنند.

کشورمان در شرایطی قرار دارد که به تعبیر رئیس محترم جمهور ما فرصت تکرار اشتباه نداریم. فتنه‌گرانی که مشوق دشمن در افزایش تحریم شدند، امروز هم اگر مجال یابند، دست از انتقام‌جویی برنداشته و کمک دشمن برای پیشبرد خط فشار و افزایش تحریم در مذاکرات خواهند بود. یک هدف قطعی دشمن در افزایش تحریم شکاف بین مردم و حاکمیت و تولید فضای شورش‌های سیاسی – اجتماعی است که فتنه‌گران منافق در سال 88 آن را برای دستیابی به اهداف حقیر سیاسی کلید زدند. تئوری فشار از پایین چانه‌زنی از بالا تقاطع منافع و اهداف مشترک فتنه‌گران داخلی و دشمنان بیرونی به حساب می‌آید که نباید زمینه‌ی وسوسه طراحان آن را دوباره فراهم ساخت.سیدفخرموسوی

سالها پیش، وقتی شرور معدوم عبدالمالک ریگی بر اساس یک سوء ظن، بی رحمانه برادر زنش را در بستر خواب به قتل رساند تا حیات گروهک تروریستی‌اش را تضمین کند، نمی‌دانست که روزگاری اعضاء همان گروهک چنین بلایی را بر سر برادر و خواهرزاده‌اش خواهند آورد تا خیالشان از رقابت‌ها و سهم خواهی‌های عبدالرئوف ریگی آسوده باشد.

اما این بار این تسویه حساب درون گروهی که در پاکستان و با حمله به خودروی حامل عبدالرئوف ریگی انجام شد، یک عملیات مکمل نیز داشت و آن هم اعدام یکی از افراد دیگر، برای رد گم کنی بود تا بتوان آن را به نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت داد و اهداف زیر را تامین نمود:

1- سرپوش گذاشتن بر اختلافات داخلی و عوامل انشعاب گروهک جیش الظلم و وجود روحیه کاسبی و دلالی در پوشش کار جنبشی و نقاب ایدئولوژیک.

2- کاهش عوارض و بازتاب‌های رقابت‌های خونین و خشن درون گروهی بر هواداران و شهیدسازی از کشته‌های تسویه حساب‌های درون گروهی.

3- القاء وجود اشراف اطلاعاتی و مجازات عامل ساختگی این حادثه و دور کردن اتهام از عناصر اصلی و گروهکی.

4-  حفاظت از امنیت روانی اعضاء و ترمیم ضربة روحی ناشی از بی اعتمادی اعضاء به یکدیگر و یا گروهک رقیب.

اما جالب است سران گروهک‌های جیش العدل و جیش النصر امروز بدنبال آنند تا این حادثه را با دستگیری و اعدام یک نفر و انتساب او به نیروهای امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی فیصله یافته معرفی کنند که همین اقدام شتابزده چند سوال بی جواب را پیش روی ناظران قرار می‌دهد:

1- چرا فرد مظنون به این سرعت اعدام و از گرفتن اطلاعات بیشتر از وی و بهره‌برداری از آن برای شفاف سازی و  وضوح قطعی حادثه، جلوگیری شد؟

2- آیا براستی یک نفر می‌تواند عامل ترور فردی مثل عبدالرئوف ریگی، سرکردة گروهک جیش النصر باشد که معمولاً دارای محافظ و همراه بوده و علاوه بر تجارب شخصی از مشاوره ها و توصیه‌های امنیتی سرویس‌های حامی هم برای حفظ ضریب حفاظتی استفاده می‌کنند؟ مگر اینکه این فرد یک تیم هم در استخدام داشته است، چرا مجال ردزنی برای کشف و دستگیری این تیم با استفاده از اطلاعات فرد دستگیر شده فراهم نشد؟

معمولاً تمامی گروهک های فرقه‌ای در برابر انشعاب و تک روی نیروها حساسیت داشته و برای حفظ منافع و اسرار گروهک حذف فیزیکی عناصر خودسر و واگرا را مجاز می‌شمارند اما  اقدام مسئولان در گروهک  تکفیری ـ تروریستی جیش العدل و جیش النصر در پیوست کردن یک اعدام به کشتن عناصر جدایی طلب نوع جدیدی از ترور و حذف عناصر مشکوک گروهکی است که تنها برازنده این شبه داعشی‌ها است که برای جان‌ها هیچ ارزشی قائل نبوده و آدمکشی و جنایت را از الزامات حیات ننگین شان می‌دانند.

آخر اینکه سابقة دستگیری عبدالمالک ریگی توسط نظام، گویای توان اطلاعاتی و امنیتی نظام  است که چنانچه برای برادر عبدالمالک ریگی تکرار می‌شد، می‌توانست گره های اطلاعاتی زیادی را باز کند که این تسویه حساب داخلی مانع آن گردید و چه بسا حذف فیزیکی او بخاطر احساس خطر سران این گروهک ‌های تکفیری از تکرار همان ماجرا برای عبدالرئوف بوده است

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح روز پنجشنبه در دیدار نمایندگان مجلس خبرگان، با ارائه تحلیلی جامع از شرایط جهان، منطقه و کشور و نشانه‌های شکل‌گیری «نظم جدید» در دنیا، به تبیین علل اصلی متزلزل شدن پایه‌های «فکری و عملی» تسلط غرب و نظم کنونی جهان پرداختند و تأکید کردند: در این برهه‌ی حساس مهمترین وظیفه، افزایش اقتدار کشور برای تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی در فرایند شکل‌گیری نظم جدید جهانی است که این افزایش اقتدار مبتنی بر سه پایه‌ی اصلی «علم و فناوری»، «اقتصاد» و «فرهنگ» است.متن محور بندی شده بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی بدین شرح

بسم‌الله‌‌الرّحمن‌الرّحیم‌

و الحمدلله‌ ربّ العالمین و صلّی الله‌ علی محمّد و آله الطّاهرین‌

بیانات در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری

بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم‌ (۱)

الحمدللَّه ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیدنا محمّد و آله الطّاهرین‌

جای خالی آیت الله مهدوی کنی در جمع اعضای مجلس خبرگان

خوشامد عرض می‌کنم به همه‌ی برادران عزیز، علمای بزرگوار و معتمَدان و خبرگان ملّت. جای جناب آقای مهدوی در این جلسه‌ی ما حقیقتاً خالی است و متأسّفیم از اینکه این برادر بسیار خوب و این شخصیت بسیار ارزنده حدود سه ماه است که در بیماری سخت قرار دارند. خیلی بجا است که برادران عزیز، آقایان محترم حمدی را برای شفای ایشان تلاوت بفرمایید. اللّهُمَّ اشفِهِ بِشِفائِکَ وَ داوِهِ بِدَوائِکَ وَ عافِهِ بِعافِیتِکَ بِحَقِ‌ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد. یاد دوستان و برادرانی را که در این فاصله از میان ما رفته‌اند، گرامی میداریم و برای آنها طلب مغفرت میکنیم: مرحوم آقای محمّدی گیلانی، مرحوم آقای زرندی، مرحوم ماموستا مجتهدی و اخیراً مرحوم آقای جبّاری (رحمة اللَّه علیهم)

ضرورت بهره برداری از ماه ذی‌القعده؛ ماه توبه

ماه ذی‌القعده است. مرحوم حاج میرزا جواد آقای ملکی (رضوان اللَّه تعالی علیه) میفرمایند ماه ذی‌القعده ماه توبه است، ماه رجوع الی‌اللَّه است، ماه مراقبت از خود برای اینکه مبادا خدای نکرده با عمل خودمان، محاربه‌ی با خدای متعال و رسول خدا بکنیم. ایشان میفرمایند ذی‌القعده که ماه نشستن از جنگ با دشمنان خدا است، به طریق اولی‌ بایستی ماهی باشد که انسان مراقب باشد که مبادا دچار محاربه‌ی با خدای متعال بشود. و این عمل معروف یکشنبه‌ی ذی‌القعده(۲) را ایشان ذکر میکنند و تأکید میکنند، اصرار میکنند که این عمل را انجام بدهیم.

 مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی (رضوان اللَّه علیه) در ورود ماه ذی‌القعده یک مکتوبی، نامه‌ای دارند به دوستانشان، به مریدانشان و شاگردانشان که در این کتابی که شرح حال ایشان است، درج شده است. مرحوم آقای قاضی به عربی اشعار برجسته‌ای دارند؛ به تعبیر مرحوم آقای طباطبایی شاعرٌمفلق(۳) [بودند]؛ ایشان طبق تشخیص مرحوم آقای طباطبایی (رضوان اللَّه علیه) شاعر برجسته‌ای بودند. یک قصیده‌ی خیلی شیوایی ایشان انشاء می‌کند که اوّل آن این است: «تنبّه فقد وافتکم الاشهر الحرم». این قصیده را ایشان مفصّل [گفته‌اند]؛ و توصیه‌هایی دارند نسبت به شاگردانشان. فرصتی است برای ما، برای مردم که ان‌شاءاللَّه از برکات این ماه - که آغاز سه ماه متوالی حرام است - بهره ببریم. و البتّه ماه ذی‌القعده، ماه حضرت ثامن‌الحجج (سلام‌اللَّه‌علیه) هم هست که ولی‌نعمت همه - بخصوص ما ایرانی‌ها - هستند که از برکات مضجع ایشان و مرقد ایشان ان‌شاءاللَّه بهره ببریم، استفاده کنیم و ان‌شاءاللَّه خودمان را ��ه ارزشهای رضوی نزدیک کنیم.

ضررورت نگاه کلان و جامع به مسایل جهانی و منطقه ای

درباره‌ی مسائل جاری جهان و کشور، من یک مطلبی را آماده کرده‌ام که عرض بکنم؛ خلاصه‌ی مطلب این است که ما به مسائل جهانی و مسائل منطقه‌ای و از جمله مسائل کشورمان، باید نگاه کلان و جامع داشته باشیم؛ این نگاه کلان، به ما معرفت و بصیرتی را عطا می‌کند که اوّلاً موقعیت خودمان را، جایگاه خودمان را، ایستگاه خودمان را در وضع کنونی بازیابی کنیم و بفهمیم در چه وضعی قرار داریم؛ بعد هم به ما تعلیم می‌دهد که برای آینده چه باید بکنیم.

نظم مستقرّ حاکم قبلی دنیا در حال تغییر و تبدیل

در نگاه کلان به کلّ جهان - و از جمله به منطقه - انسان به این نکته‌ی اساسی برخورد می‌کند که نظم مستقرّ حاکم قبلی دنیا در حال تغییر و تبدیل است؛ این را انسان می‌فهمد و مشاهده می‌کند. بعد از جنگ اوّل جهانی، یک نظم جدیدی در عالم و بخصوص در منطقه‌ی ما به‌وجود آمد؛ قدرتهایی جان گرفتند، قدرتهای برتر عالم شدند؛ و بعد از جنگ دوّم جهانی - که تا کنون حدود هفتاد سال از پایان آن می‌گذرد - این نظم جهانی استقرار پیدا کرد و مدیریت عالم به شکل خاصّی درآمد. غرب در واقع، چه به شکل نظام سوسیالیستی و چه به شکل نظام لیبرالیستی - که هر دو غربی بودند - حاکم بر مدیریت جهان شد و مدیریت جهان در اختیار اینها قرار گرفت. آسیا و آفریقا و آمریکای لاتین و مناطق گوناگون دنیا تحت نفوذ و هیمنه و اراده‌ی اینها در طول این هفتاد سال حرکت کردند. انسان به روشنی می‌بیند که این نظم در حال تغییر است که حالا من مختصراً اشاره میکنم و دلایل این تغییر و نشانه‌های این تغییر را عرض میکنم.

ضرورت تبیین جایگاه اسلام و جمهوری اسلامی در نظم نوین جهانی

خب، وقتی که دنیا در حال تغییر است، نظم جهانی در حال تغییر است و نظم جدیدی در حال نطفه‌بندی است، ما طبعاً وظایف مهم‌تری خواهیم داشت. در نظم جدید عالم، جایگاه اسلام، جایگاه جمهوری اسلامی، جایگاه کشور مهمّ ما ایران کجا خواهد بود؟ این را میتوانیم فکر کنیم، پیش‌بینی کنیم، در راه آن حرکت کنیم.

تزلزل دو پایه فکری و عملی نظم جهانی با محوریت غرب

آن نظم قبلی - که عرض کردیم حدود هفتاد سال به‌نحو مستقر در دنیا حاکم بود - دو پایه‌ی اساسی داشت: یک پایه‌ی فکری و ارزشی، و یک پایه‌ی عملی، یعنی نظامی و سیاسی. عرض من این است که هردو پایه امروز دچار چالش شده، دچار تزلزل شده.

امّا آن پایه‌ی اخلاقی و فکری عبارت بود از ادّعای برتری فکری و ارزشی غرب - شامل اروپا و آمریکا - بر بقیه‌ی مناطق جهان و بقیه‌ی ملل عالم. شعارهایی را اینها مطرح کردند که این ربطی به پیشرفتهای علمی و صنعتی ندارد؛ شعارهای جذّاب و فریبنده مثل شعار آزادی، شعار دموکراسی، شعار حقوق بشر، شعار دفاع از ملّتها و از آحاد انسانها را سرِدست گرفتند و مطرح کردند و خواستند برتری نظام ارزشی خودشان را بر سایر مناطق عالم، بر ادیان عالم، بر نحله‌های(۴) گوناگون فکری و بخصوص بر اسلام، از این طریق تثبیت کنند. موفّق هم شدند؛ یعنی در دنیای اسلامِ ما، افرادی، گروه‌هایی، شخصیت‌های سیاسی‌ای و دولتهایی که حقیقتاً معتقد شدند به برتری نظام ارزشی غرب، کم نیستند. امروز هم در داخل جامعه‌ی ما کسانی هستند که همین فکر و همین عقیده را دارند.

در بخش دوّم که بخش عملی است - که پایه‌ی دوّم قدرت غرب و تسلّط غرب بر مدیریت جهان بود - مسئله‌ی توانایی‌های سیاسی و نظامی بود که اگر ملّتها یا دولتها یا جریانهای گوناگونی تحت تأثیر آن نظام ارزشی و آن جنبه‌ی اوّل قرار نمی‌گرفتند و تسلیم نمی‌شدند و ایستادگی می‌کردند، اینها با فشار سیاسی و با فشار نظامی با آنها مواجه میشدند و کارهای زیادی را انجام میدادند که کسانی که زیر بار آن عامل اوّل نمیرفتند، با فشار عامل دوّم، یعنی فشار سیاسی و فشار نظامی و امنیتی، مجبور بشوند با آنها همراهی کنند و همکاری کنند.

 این را ما در دنیا مشاهده کردیم، در کشور خودمان مشاهده کردیم. دستگاه‌های تبلیغاتی غرب هم که روزبه‌روز توسعه پیدا میکردند و مدرن میشدند و توانایی‌هایشان افزایش پیدا میکرد، این دو عامل - یعنی عامل برتری ارزشی و عامل سلطه‌ی نظامی و سیاسی - را مرتّباً به رخ ملّتها کشیدند؛ صاحبان فکر را، روشنفکرها را و بتدریج عامّه‌ی مردم را نسبت به آن به قناعت رساندند.

 امروز هر دو عامل دچار چالش شده؛ هم آن عامل اوّل و هم عامل دوّم. آن دو ابزار و دو سلاحی - که غرب با آن دو سلاح قادر بود دنیا را مدیریت کند و عملاً تسلّط بر دنیا را به‌دست گرفته بود و مدیریت دنیا را به‌دست گرفته بود - هر دو عامل امروز در دنیا بتدریج ضعیف شده است.

دلایل و عوامل فروپاشی نظام فکری – ارزشی غرب

امّا آن عامل اوّل که عامل ارزشی بود - یعنی رجحان ارزشهای غربی بر ارزشهای ملل دیگر، ادیان، اسلام و غیره - دچار تزلزل شده به دلایلی. عواملی موجب شده است که دچار تزلزل بشود. من چند عامل از این عوامل را اینجا یادداشت کرده‌ام که عرض میکنم:

1- عامل اول؛ بحران رو به افزایش اخلاقی و معنوی در غرب

یکی از این عواملی که نظام ارزشی غرب را و سلطه‌ی معنوی این نظام را متزلزل کرده، بحران رو به افزایش اخلاقی و معنوی در غرب است؛ که نشانه‌ی بارز آن رواج احساس پوچی، احساس بیهودگی، احساس ناامنی روحی در بین آحاد مردم - بخصوص در بین جوانها - در غرب است. تلاشی خانواده؛ بنیان خانواده در غرب دچار تزلزل شدید است و متلاشی شده که این آثار را میگذارد. مسئله‌ی زن که بر روی مسئله‌ی زن جهت‌گیری غربی به‌نحوی بوده است که امروز حرکت فمینیستی - که از ده‌ها سال قبل شروع شده بود - زیر سؤال جدّی از سوی متفکّرین و روشنفکران و اهل فکر است؛ یعنی احساس می‌کنند که این یک دامی برای زن بود و زن را دچار محاذیر(۵) عجیب و غریبی کرده است که داستان مفصّلی است.

مسئله‌ی ارزش شدن منکرات؛ مثلاً همجنس‌بازی در غرب میشود ارزش؛ مخالفت با همجنس‌بازی میشود ضدّ ارزش! که اگر چنانچه - امروز در دنیای غرب این‌جوری است - با کسی، با یک مقام دولتی‌ای، رئیس جمهوری، شخصیت برجسته‌ای مصاحبه کنند و او بگوید من با همجنس‌بازی مخالفم، این به‌عنوان یک نقطه‌ی منفی در کارنامه‌ی او در دنیا تلقّی میشود؛ یعنی فضای اخلاقی غرب، به این جهت، به این سمت رفته. البتّه در این زمینه متوقّف هم نخواهد ماند و پیش خواهد رفت و به جاهای بسیار بدتر و زشت‌تری خواهد انجامید. و این نکته را امروز - یعنی از چندی پیش، از چند سال قبل از این، شاید از ده پانزده سال قبل - متفکّرین غربی و بعضی از خیرخواهان و دلسوزان غربی متوجّه شده‌اند و مدام تذکّر میدهند؛ لکن فایده‌ای ندارد؛ وقتی که یک نظام اخلاقی به این سراشیب افتاد، دیگر قابل جلوگیری نیست و سرنوشتی جز متلاشی شدن ندارد. این یک عامل برای به‌چالش گرفته شدن ارزشهای غربی.

2- عامل دوم؛ میل به مذهب

عامل دوّم میل به مذهب است؛ که این در واقع واکنش به همین عامل اوّل است. در بین جماعات گوناگون کشورهای غربی، میل به مذهب، علاقه‌ی به مذهب، به‌طور خاص علاقه‌ی به اسلام، گرایش به اسلام، گرایش به فهم قرآن روزبه‌روز بیشتر شده است؛ که این را کسانی که دست‌اندرکارند، بخوبی میدانند. این هم یکی از چیزهایی است که نظام اخلاقی و ارزشی غرب را بشدّت دچار چالش کرده.

3- عامل سوم؛ بُروز تعارضهای عملی با شعارهای غربی

عامل سوّم بُروز تعارضهای عملی با شعارهای غربی است؛ یعنی اینها در دنیا دم از آزادی و دم از دموکراسی و دم از حقوق بشر و این حرفها میزدند؛ در عمل آن‌قدر دولتهای غربی با این شعارها عملاً مخالفت کردند و نقض کردند این شعارها را که امروز طرح این شعارها در دنیا از سوی غربی‌ها به‌صورت یک امر مستهجن درآمده است؛ یعنی افراد صاحب فکر میفهمند. تعداد کودتاهایی که دولتهای غربی و قدرتهای غربی علیه دولتهای مستقل - غالباً دولتهای ملّی - انجام دادند، یک تعداد عجیبی است. طبق بعضی از گزارشها، آمریکا پس از جنگ دوّم [جهانی] تا امروز برای سرنگونی پنجاه دولت اقدام کرده! در مورد پنجاه دولت انواع و اقسام اقدامها را کرده؛ با ده‌ها جریان مقاومتِ مردمی مخالفت کرده که اینها در کارنامه‌ی آمریکا و دیگران مضبوط است. استفاده‌ی از بمب اتم؛ تنها موردی که بمب اتم استفاده شده است [توسط] آمریکا است که بیش از همه دم از مردم و دم از حقوق مردم و مانند اینها میزند و بیش از دویست هزار نفر کشته شدند - در آن حوادث ژاپن - و تعداد خیلی بیشتری هم دچار عوارض آن شدند. (۶) زندان گوانتانامو، (۷) زندان ابوغریب، (۸) این حوادثی که پیش آمد، زندانهای مخفی‌ای که در اروپا ثابت شد(۹) برای همه و روشن شد که اینها زندانهای مخفی دارند و مردم را شکنجه میکنند و بی‌محاکمه نگه میدارند، که هنوز هم هست؛ همه دارند می‌بینند. این هم عامل سوّمی بود که نظام ارزشی مورد ادّعای غرب را به چالش کشید.

4- عامل چهارم؛ پناه بردن به استفاده‌ی از زور و خشونت و سرکوب

ع��مل چهارم، پناه بردن به استفاده‌ی از زور و خشونت و سرکوب بود؛ انواع خشونتها، از جمله تحریم. دیده شد و در مقابل چشم مردم دنیا قرار گرفت که وقتی که اینها با یک کشوری، با یک ملّتی مسئله پیدا می‌کنند و نمی‌توانند غلبه‌ی فرهنگی خودشان را بر این کشور تحمیل بکنند و سلطه‌ی خودشان را تأمین بکنند، دست به زور می‌برند و لشکرکشی می‌کنند؛ گاهی با لشکرکشی، گاهی با ترور، گاهی با راه انداختن جریانهای تروریستی؛ که اینها همه در همین زمان خود ما در همین اواخر دیده شده و این در مقابل چشم مردم دنیا است: حمله‌ی به کشورها، حمله‌ی به عراق، حمله‌ی به افغانستان، حملات گوناگون به شکلهای مختلف به پاکستان و جاهای دیگر. این هم یکی از آن چیزهایی است که نظام ارزشی غرب را به چالش کشیده.

5- عامل پنجم؛ جریان‌سازی‌هایی از قبیل همین جریان القاعده و داعش و ...

و عامل پنجم هم جریان‌سازی‌هایی از قبیل همین جریان القاعده و داعش و مانند اینها. حالا اینها ادّعا میکنند که اینها با ما مربوط نیست؛ امّا همه میدانند. من یک چیزی را نقل کردم از قول یکی از مسئولان معروف آمریکایی، (۱۰) بعد خودشان منکر شدند. علی‌الظّاهر هست، اینها اعتراف میکنند که این جریانها را اینها به راه انداخته‌اند؛ اگر هم اعتراف نکنند ما شواهد داریم، ما میدانیم. من فراموش نمیکنم، مرحوم شیخ سعید شعبان - حالا آوردن اسمش دیگر اشکالی ندارد - عالم معروف اهل‌سنّت، در مشهد - آن‌وقتی بود که ما در دوران جنگ بودیم - به من گفت که من اطّلاع دارم که دارند تلاش میکنند برای اینکه شما را از طرف شرق کشورتان، مشغول کنند و درگیر کنند؛ من گفتم خب شرق ما افغانستان است؛ گفت بله از طرف افغانستان. این قبل از آن بود که این جریان طالبان و القاعده و این حرفها در افغانستان راه بیفتد؛ ایشان خب ارتباط داشت با محافل گوناگون سیاسی و روحانی اهل‌سنّت، در جاهای حسّاسی حضور داشت، شخص بسیار محترمی بود، مطّلع شده بود، گفت من وظیفه‌ی خودم دانستم که این را به شما بگویم. بعد از اندکی هم همین حوادث اتّفاق افتاد و دیدیم که همین‌جور بود که گفت. بنابراین شبهه‌ای وجود ندارد که راه انداختن این جریانها و ساختن این جریانها، به‌دست همین قدرتهای غربی و عوامل منطقه‌ای آنها [است]. حالا ممکن است یک مواردی خودشان مستقیم وارد نشوند و دیگران [وارد شوند]. البتّه مستقیم هم وارد شدند؛ در همان قضیه‌ی طالبان من فراموش نمیکنم در مجلّات آمریکایی، جوری از طالبان حرف میزدند که به‌نحوی ترویج آنها بود؛ [البتّه] صریحاً ترویج نمیکردند امّا کیفیت کار تبلیغاتی، ترویج طالبان بود آن اوایلی که اینها سرِکار آمده بودند.

بنابراین اینها عواملی است که آن نظام ارزشی مدّعی برتری را - که غرب آن را مطرح میکرد - امروز در دنیا کاملاً به چالش کشیده؛ این حرف را دیگر از غربی‌ها و از قدرتهای غربی کسی نمیپذیرد که اینها بگویند ما طرف‌دار حقوق بشریم، ما طرف‌دار ارزشهای انسانی هستیم، و مانند اینها. آن چیزهایی که در اعلامیه‌ی استقلال آمریکا در دویست سال قبل ذکر شده بود، همه عملاً نقض شده است.

به چالش کشیده شدن اقتدار سیاسی و نظامی غرب با برپایی نظام جمهوری اسلامی

امّا عامل دوّم که عامل اقتدار سیاسی و نظامی بود، هم به چالش کشیده شد؛ مهم‌ترین چیزی که این عامل - عامل اقتدار نظامی و سیاسی - را به چالش کشید، برپایی نظام جمهوری اسلامی بود. در یکی از مناطقِ به شدّت تحت نفوذ آمریکا، یک حرکت عظیم انقلابی با این ابعاد به‌وجود می‌آید، یک نظامی را مبتنی بر تفکّراتی که آنها این همه برای حذف این تفکّرات تلاش کرده بودند به‌وجود می‌آورد، و این نظامْ با حملات گوناگون و متنوّع آنها - حملات سیاسی، اقتصادی، نظامی، امنیتی و غیره - از بین نمی‌رود بلکه روزبه‌روز هم قوی‌تر می‌شود؛ تا امروز که نظام جمهوری اسلامی نظامی است به معنای واقعی کلمه مقتدر. البتّه نظام اسلامی، هم مقتدر است، هم مظلوم است. این اقتدار نظام، منافاتی ندارد با مظلومیت؛ یک‌وقتی عرض کردیم، (۱۱) مثل امیرالمؤمنین: حاکم مقتدرِ نظام اسلامی در زمان خود، امّا درعین‌حال مظلوم‌ترین مظلومان؛ نظام جمهوری اسلامی هم همین‌جور است. اقتدار آن منافاتی با مظلومیتش ندارد و این مظلومیتی که امروز این نظام دارد، نشانه‌ی عدمِ اقتدار نیست؛ واقعاً اقتدارِ نظام جمهوری اسلامی، امروز امر واضحی است؛ این را دشمنان آن هم دارند اعتراف میکنند.

 بعد هم حوادثی که اتّفاق افتاد، ایستادگی هشت‌ساله‌ی جمهوری اسلامی و ملّت ایران در دفاع مقدّس؛ چیز کوچکی نبود، حادثه‌ی بسیار مهمّی بود. این نشان داد که توانایی‌های نظامی و امنیتی قدرتهای مسلّط بر عالم، قادر نیستند از ایستادگی یک ملّت بکاهند یا به آن ضربه بزنند، و این خواهد توانست خودش را بر آنها تحمیل کند، کما اینکه تحمیل کرد. بعد هم دیگر حوادث منطقه، حوادث فلسطین، حوادث لبنان، جنگ ۳۳ روزه، جنگ ۲۲ روزه، جنگ ۸ روزه‌ی غزّه، و این جنگ اخیر ۵۰ روزه‌ی غزّه که واقعاً جزو نمونه‌های معجزه‌آسا است. یک منطقه‌ی کوچک، محدود، با توانایی‌های بسیار محدود، کاری بکند که رژیم صهیونیستی که نماد قدرت غرب در منطقه است، به زانو در بیاید؛ این اصرار کند بر آتش‌بس، آنها قبول نکنند آتش‌بس را؛ این مدام اصرار کند، آنها بگویند نخیر، شرط قبول آتش‌بس این چیزها است؛ و تا این چیزها حاصل نشد، آتش‌بس را قبول نکردند؛ این خیلی حادثه‌ی مهمّ و قابل تحلیلی است. اینها نشان می‌دهد که اقتدار و برتری نظامی - سیاسی غرب، به معنای واقعی کلمه به چالش کشیده [شده]. امروز در دنیای غرب این جمع‌بندی جمع‌بندی رایجی است که خیلی از افراد ذی‌نفوذ در غرب، معتقدند که «جنگ» دیگر یک گزینه‌ی معتبر و باصرفه برای غرب نیست؛ امروز خیلی از سیاسیون در آمریکا - عمدتاً در آمریکا، و [نیز] در برخی از کشورهای اروپایی - این را مطرح میکنند و میگویند که جنگ برای ما دیگر یک گزینه‌ی باصرفه نیست، معنای این همین است که توانایی‌های نظامی و اقتدار نظامی - امنیتی غرب کاملاً به چالش کشیده شده. خب، قدرتهای جدیدی هم که در آسیا و در شرق ظهور کردند - مثل قدرت چین، مثل قدرت هند، و امثال اینها - اینها هم ابعاد دیگر قضیه را روشن میکند. خب، این وضع منطقه و وضع جهان است و دلیلِ بر اینکه نظم قبلی جهانی دیگر قابل استمرار نیست که غربی‌ها مدیریت جهان را به دست بگیرند. وضع جدیدی در حال شکل‌گیری است که البتّه هنوز هم شکل نگرفته است.

تحلیل غلط از توان غرب و پیشنهاد تسلیم دربرابر زیاده خواهی‌های غرب

 ما اینجا باید چه‌کار کنیم؟ به‌نظر ما دو مطلب، مهم است: مطلب اوّل این است که این واقعیتهایی که امروز مشاهده میکنیم، واژگونه تحلیل نشود، غلط تحلیل نشود، غلط فهمیده نشود، همچنان که هست فهمیده بشود؛ نه فقط در کشور ما [بلکه] در منطقه‌ی آسیا، هنوز کسانی، کشورهایی، دولتهایی، شخصیت‌هایی، رجال سیاسی‌ای، جریانهایی وجود دارند که درک نمیکنند این واقعیتی را که بیان شد؛ اینها معتقدند که ما در مقابل غرب یک راه بیشتر نداریم، باید تسلیم غرب شد؛ حالا این تسلیم یا با طوع(۱۲) و رغبت است - یعنی پذیرش ارزشهای غربی و تسلیم شدن در مقابل نظمی که آنها ابراز میکنند و توقّعاتی که برای اداره‌ی جهان دارند - یا اگر چنانچه یک کشوری به طوع و رغبتْ تسلیم نشد، طرف آنها نرفت، با آنها همکاری نکرد، نسبت به خواسته‌های اساسی آنها طوع و اطاعت نشان نداد، طبعاً مواجه خواهد شد با فشار؛ حالا فشار اقتصادی، فشار تحریم، فشار سیاسی، فشار نظامی؛ ناچار بایستی تسلیم شد، یا تسلیمِ آرام، یا تسلیمِ با سروصدا و مشکل! این تحلیل وجود دارد. این غلط است؛ این تحلیل تحلیل خطرناکی است؛ در کشور ما هم گوشه‌وکنار این تحلیل‌ها وجود دارد. نه، این‌جور نیست؛ همین‌طور که گفتیم، قدرت غربی بر این دو پایه بود - پایه‌های اخلاقی و معنوی و ارزشی، و پایه‌ی نظامی و سیاسی و امنیتی و عملی - هر دوی اینها متزلزل شده است. ما این واقعیت را باید درک کنیم.

آماده سازی برای ایفای نقش در پدید آوردن نظم جدید جهانی

کار دوّمی که مهم است، این است که خودمان را آماده کنیم برای ایفای نقش در پدید آوردن نظم جدید؛ کشور را آماده کنیم برای اینکه نقش‌آفرینی کند. و این هم ممکن نخواهد شد مگر با قوی کردن کشور؛ کشور را باید قوی کنیم. تقویت کشور متوقّف است بر استفاده‌ی از همه‌ی ظرفیتها و توانایی‌هایی که ما در داخل کشور و در بیرون کشور داریم. توجّه بکنیم که ظرفیتهای ما و توانایی‌های ما، فقط آن چیزهایی نیست که ما در داخل داریم؛ ما در بیرون کشور هم ظرفیتهای مهمّی داریم؛ طرف‌دارانی داریم، عمق راهبردی داریم؛ در منطقه، در کشور؛ بعضی به‌خاطر اسلام، بعضی به‌خاطر زبان، بعضی به‌خاطر مذهب شیعه؛ اینها عمق راهبردی کشور هستند؛ اینها جزو توانایی‌های ما هستن��؛ از همه‌ی این توانایی‌ها باید استفاده کنیم. فقط هم در منطقه نیست، ما در آمریکای لاتین عمق راهبردی دا��یم، در قسمتهای مهمّی از آسیا عمق راهبردی داریم، امکاناتِ استفاده داریم؛ از اینها بایستی استفاده کنیم، اینها کشور را قوی خواهد کرد.

اهمیت مساله علم، اقتصاد و فرهنگ

سه موضوع هم در تقویت کشور بسیار نقش دارد: یکی مسئله‌ی علم و فنّاوری است، یکی مسئله‌ی اقتصاد است، یکی مسئله‌ی فرهنگ است. در این سه بخش ما باید سرمایه‌گذاری کنیم؛ اینها عناصر کلیدی‌اند. دولتهای ما، مسئولین ما، مؤثّرین و متنفّذین ما، در هر سه قسمت بایستی فعّال بشوند و کار بکنند.

اهمیت مساله جمعیت کشور

مسئله‌ی جمعیت هم البتّه بسیار مهم است - همان‌طور که اشاره کردند که بعضی از آقایان هم روی این تکیه کردند - کاملاً بجا است، مسئله‌ی جمعیت تأثیر زیادی دارد در اقتدار ملّی؛ و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلی تأثیر دارد در ایجاد اقتدار.

فرهنگ؛ مهمترین دغدغه نظام اسلامی

البتّه از همه‌ی اینها مهم‌تر، مسئله‌ی فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم. می‌بینید چقدر دارند سرمایه‌گذاری میکنند. اشاره شد که بسیاری از سرمایه‌های گوناگون بین‌المللی صرف ایجاد رسانه‌های اثرگذار میشود، از قبیل ماهواره و اینترنت و موبایل و امثال اینها؛ دارند سرمایه‌های زیادی را صرف میکنند برای اینکه بر روی عقاید مردم و باورهای مردم اثر بگذارند و اینها را درواقع از حیطه‌ی نفوذ نظام اسلامی و ارزشهای اسلامی خارج کنند؛ که البتّه پادزهر آن هم این است که ما بتوانیم در سطوح مختلف، نسبت به باورها طرحهای تبیینی و اقناعی داشته باشیم؛ علمای ما، سازمانهای فرهنگی ما، سازمانهای تبلیغاتی ما، گویندگان ما، صداوسیمای ما باید بتوانند این باورها را در ذهن مردم تثبیت کنند و تعمیق کنند که البتّه ارتباط مستقیم علما با مردم، یک عامل و عنصر بی‌بدیلی است؛ هیچ چیزی جای این را نمیگیرد، هیچ چیزی؛ حتّی صداوسیما که یک رسانه‌ی فراگیر است، نمیتواند جای ارتباط مستقیم علما و متفکّرین دینی را با مردم بگیرد.

اهمیت مسئله‌ی وحدت و همدلی در کشور

مسئله‌ی وحدت و همدلی در کشور هم بسیار مهم است. اختلاف سلیقه در زمینه‌های سیاسی - در زمینه‌های سیاسی خُرد و کلان - وجود دارد، امّا این اختلافها نباید وحدت کشور را و همدلی کشور را از بین ببرد؛ همه بایستی با هم  باشند؛ یکی از نقاط مهم این است که از مسئولان هم همه باید حمایت کنند. حمایت منافات ندارد با اینکه شما یک ایرادی هم به فلان مسئول، یا دولت، یا قوّه‌ی قضائیه، یا مجلس داشته باشید، امّا حمایت باید به‌هرحال انجام بگیرد.

تلاش زیاد مسئولین کشور

علاوه بر اینکه خب بحمداللَّه مسئولان در حال تلاشند، دارند کار میکنند. در همین یک سالی که دولت جدید به‌وجود آمده، تلاشهای زیادی کرده‌اند، کارهای زیادی انجام گرفته، این را انسان شاهد است، از نزدیک میبیند؛ خیلی کار کرده‌اند؛ توفیقات خوبی هم به‌دست آورده‌اند؛ قوّه‌ی قضائیه همین‌جور؛ و دستگاه‌های مختلف مشغول کارند.

من یادم می‌آید، گاهی خدمت امام افرادی می‌آمدند از دولت و از بعضی از نواقص و مانند اینها گله میکردند که مثلاً فلان‌جا این کار انجام گرفته؛ امام در جواب اینها میگفتند آقا، اداره‌ی کشور کار سختی است! واقع قضیه هم همین است: مدیریت دستگاه‌ها کار سختی است. یک نفری ممکن است از جهت فکری، از جهت عملی، از جهت سلامت رفتاری، هیچ عیب و نقصی هم نداشته باشد، امّا دستگاهی که زیر نظر او است مشکلاتی پیدا بکند، این پیش می‌آید؛ یعنی واقعاً فراگیری و شمول همه‌ی اطراف و جوانب قضایا، کار آسانی نیست؛ پیش می‌آید دیگر، حالا مشکلاتی هم هست.

کسی با انتقاد کردن مخالف نیست

 البتّه کسی با انتقاد کردن مخالف نیست - ایراد کردن، انتقاد کردن، نقاط ضعف برنامه‌ها و سیاستهای اجرایی را مطرح کردن؛ کسی منکر اینها نیست - امّا اینها نباید به معنای تخریب و ایستادگی در مقابل تلاش و امثال اینها باشد. حمایت و کمک به دولت و دستگاه‌های اجرایی و عملیاتی را همه بایستی وظیفه‌ی خودمان بدانیم که ان‌شاءاللَّه انجام بگیرد.

امیدواریم خدای متعال تفضّلات خودش را از این ملّت باز نگیرد و ان‌شاءاللَّه باز نخواهد گرفت. این مقداری که امروز در کشور ما توجّهات و توسّلات به معنویت هست، اینها قطعاً کمک‌کار است؛ یک مواردی هم وجود دارد واقعاً که انسان در یک چیزهایی به بن‌بست میرسد امّا توجّه به خدای متعال و توسّل به ذیل عنایات پروردگار، واقعاً بن‌بست‌ها را باز میکند که این را ان‌شاءاللَّه بایستی دنبال بکنیم. همین‌طور که مکرّر عرض کردیم، بنده همین‌طور که نگاه میکنم در مقابل خودم، افق را، آینده را بسیار روشن میبینم و میدانم که به توفیق الهی، به حول‌وقوّه‌ی الهی، آینده‌ی این کشور از گذشته‌ی آن از همه‌ی جهات - جهات مادّی و جهات معنوی - بهتر خواهد بود؛ ان‌شاءاللَّه.

    والسّلام علیکم و رحمةاللَّه و برکاته‌

۱) این دیدار به‌مناسبت شانزدهمین اجلاس از چهارمین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری (در روزهای یازدهم و دوازدهم شهریور سال جاری) برگزار شد. قبل از شروع بیانات معظّمٌ‌له، آیت‌اللَّه سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی (نایب رئیس اوّل مجلس خبرگان) و آیت‌اللَّه محمّد یزدی (نایب رئیس دوّم مجلس خبرگان) گزارشی ارائه کردند.

۲) چهار رکعت نماز که شرح آن در کتاب المراقبات ذکر شده است.

۳) شاعر برجسته و ماهر

۴) فرقه‌ها

۵) موانع، مشکلات‌

۶) بمباران اتمی دو شهر هیروشیما و ناگازاکی در زمان جنگ جهانی دوّم به دستور رئیس جمهور وقت آمریکا علیه امپراتوری ژاپن انجام گرفت.

۷) بازداشتگاه گوانتانامو زندانی است در خلیج گوانتانامو در جنوب شرقی جزیره‌ی کوبا که در اختیار ارتش آمریکا است.

۸) زندانی است در غرب بغداد که در ابتدا صدّام مخالفان خود را در آنجا شکنجه میداد و پس از اشغال عراق توسّط آمریکا، محلّ شکنجه و آزار و اذیت زندانیان عراقی توسّط نظامیان آمریکا شد.

۹) به گزارش خبرگزاری‌ها، زندانیان مظنون به تروریسم در برخی از بازداشتگاه‌های مخفی سیا در اروپا بازجویی و شکنجه میشدند.

۱۰) بیانات در دیدار وزیر، مسئولان وزارت امور خارجه و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور (۱۳۹۳/۵/۲۲)

۱۱) از جمله، بیانات در دیدار اعضای «جامعة المصطفی‌ العالمیة» (۱۳۸۸/۱۱/۷)

۱۲) فرمان‌بُرداری از روی میل

نگاه مقام معظم رهبري به مسئله سبك زندگي اسلامي مبتني بر مباني و اصولي خاص است كه بدون شناخت آن مباني، نمي توان تصويري صحيح از ديدگاه ايشان ارائه نمود و به عمق ديدگاه هاي ايشان نسبت به سبك زندگي اسلامي پي برد. اگرچه پرداختن به تمام مباني همچون غايت شناسي، معرفت شناسي، هستي شناسي، انسان شناسي و دين شناسي لازم است، اما براي پرهيز از طولاني شدن مطالب و نيز با توجه به واضح و مبرهن بودن مباحث غايت شناسي، هستي شناسي و انسان شناسي، تنها به بررسي برخي از مباحث مترتب بر دين شناسي و معرفت شناسي اشاره مي شود.

الف) مباني دين شناختي

مهمترين مبنا در ميان مباني سبك زندگي اسلامي، مبحث دين شناسي و تبيين ارتباط بين دين و سبك زندگي است. تحقق نظام اسلامي و هدايت و سرپرستي آن بر اساس نگاه خاصي به دين اسلام صورت گرفته است. بر اساس همين نگاه به دين، بايد تحليل موضوعات اجتماعي صورت پذيرد. بطوريکه رهبر انقلاب نيز معتقدند: «اسلام مورد نظر ما، همان اسلامي است كه امام عزيز در طول زندگي اش از آن دم زد و در ده سال درخشان آخر عمرش، با تمام وجود خود براي آن سرمايه گذاري كرد؛ اسلامي كه او به ما آموخت و در راه آن حركت كرد. همه بايد بر گرد محور اسلام و خط امام، متحد و مهربان باشند و با يكديگر همكاري كنند تا هيچ مشكلي بر سر راه ما باقي نماند».

اما پيش از ورود به مباني دين شناختي سبك زندگي از ديدگاه مقام معظم رهبري، لازم است ديدگاه هاي مختلف پيرامون نسبت دين و سبك زندگي و جايگاه ديدگاه مقام معظم رهبري در ميان اين ديدگاه ها مشخص گردد.

1-          انکار نسبت دين و سبک زندگي

برخي رابطه دين و حيات اجتماعي را نفي مي كنند و معتقدند كه اصولاً مقوله حيات و سرپرستي اجتماعي با مقوله دين بيگانه است و دين ارتباطي با مقوله حيات اجتماعي و تكامل معيشت نداشته و نيز نسبتي با الگوهاي رفتاري و سبك هاي زندگي در مقياس اجتماعي ندارد. اين گروه، از حيات اجتماعي تفسير خاصي داشته و از روابط انساني با خود، طبيعت پيراموني و خدا، دين را عهده دار روابط فرد با خدا دانسته، عقل معاش و رفتارهاي عقلايي را به عنوان مبادي و منشأ علوم جديد، متكفل روابط ديگر مي دانند. از نظر اين ديدگاه که دکتر سروش يکي از مبلغان آن است، حتي اگر دين در گوشه اي از معيشت و حيات اجتماعي دخالت كند، آن دخالت عرضي بوده و جزو مقولات حقيقي دين به شمار نمي رود. به بيان ديگر، اگر دين در امور اجتماعي نظري داشت، اين اظهارنظر بالعرض است و در واقع، از موضوعي سخن گفته كه از جنس خودش نيست. نگاه ديگر، اساساً ارتباط بين ديانت و سعادت را نيز منقطع دانسته و بر اين باور است كه بشر براي رسيدن به سعادت، نيازمند ديانت نيست؛ چه اينكه در نگاه اين دسته، سعادت، تنها سعادت در معيشت است كه آن هم با عقل جمعي و بشري قابل دستيابي است و به قانون و برنامه هاي وحياني و الهي كه در لسان ما همان فقه است نيازي نيست. اين نگاه، نگاه مادي گرايان و منكران اصل شريعت است. اما موضوع بحث ما انديشمندان مسلماني هستند كه اصل دين و شريعت را قبول دارند، اما ضرورت و نقش آفريني آن را براي مقوله سعادت قبول نداشته، رابطه بين سعادت و معيشت را منقطع مي دانند، در نتيجه، رابطه بين دين و حيات اجتماعي و بالتبع نسبت بين دين سبك زندگي و الگوهاي رفتاري را منتفي مي دانند. طرفداران اين نظريه معتقدند كه دين و سعادت به هم گره خورده اند و مقوله سبك و شيوه زندگي و معيشت نيز درهم آميخته اند و اين هر دو يعني «دين ـ سعادت» و «معيشت ـ سبك و شيوه زندگي» كاملاً دو حوزه مستقل دارند. سعادت به عهده دين و تكامل معيشت و ارائه سبك و شيوه زندگي بر عهده خرد آدمي است.

2-          نسبت حداقلي بين دين و سبک زندگي

نظريه ديگر در زمينه نسبت دين و سبك زندگي، پذيرش نسبت حداقلي بين اين دوست. طرفداران اين نظريه، بين دين و سبك زندگي و الگوهاي رفتاري، ارتباطي كلي در نظر مي گيرند؛ يعني معتقدند كه دين در كل با مقو��ه سبك زندگي و الگوهاي رفتاري ارتباط دارد. آن ها اصل اين ارتباط را مي پذيرند، اما نقش دين را در شكل دهي به زندگي نمي پذيرند و معتقدند، دين فقط جنبه نظارتي دارد نه جنبه برنامه دهي و برنامه ريزي و ارائه روش زندگي، بلكه انسان با مدد از توانايي هايي كه خدا بدو عطا كرده، از جمله عقل، تجربه، حس و خردورزي و انديشه هايش مي تواند روش حيات اجتماعي و سبك زندگي را تدوين و معيشت خود را بر اساس آن اداره بكند. فقط در اين مسير ممكن است در مواردي راهكار و ي�� راهبرد انتخابي براي معيشت با سعادت معنوي و اخروي تعارض داشته باشد كه در اين موارد دين نقش نظارتي خود را ايفا كرده و آن را تصحيح مي كند. ارائه سبك زندگي و برنامه ريزي معيشت، توليد و برنامه ريزي خردمندانه مربوط به حوزه انديشه و تجربه هاي بشري است. انسان ها با تكامل انديشه ها و تجربه ها، راهبردهاي جديد را به سوي تكامل معيشت و شيوه هاي بهتر زندگي، به دست مي آورند و حتي گزينش مي كنند.

3-          نسبت حداکثري دين و سبک زندگي

طيف سوم كساني هستند كه نقش دين در هدايت و تكامل زندگي اجتماعي را نقشي فراگير و مثبت مي دانند و معتقدند، رسالت دين در حوزه معيشت، سرپرستي تكامل معيشت است و اصولاً، دين را شالوده اصلي اداره جوامع بشري مي دانند. در اصطلاح، به اين نظريه، نظريه حداكثري گويند. مقام معظم رهبري در زمره معتقدان به دين حداكثري قرار داشته و به مناسبات حداكثري بين دين و سبك زندگي اعتقاد دارند. گفتني است نگاه حداكثري به دين بدان معنا نيست كه تمام جزئيات موردنياز فرد و جامعه در اين عصر بالفعل در اختيار است، بلكه به اين معناست كه اولاً، منابع دين قابليت لازم را در اين زمينه دارد، و ثانياً، كليات و اصولي در دين موجود است كه مي توان هر آنچه را موردنياز است با تلاش، كوشش و با اجتهاد و رد فروع بر اصول به دست آورد.

مقام معظم رهبري و نگاه حداکثري

از ديدگاه مقام معظم رهبري، از مهمترين ويژگي هاي خاص دين اسلام، خاتميت و جامعيت است. اسلام ديني است براي تمامي انسان ها و تا انتهاي تاريخ؛ يعني برخوردار از ظرفيت هدايت همه انسان ها و جوامع در سطوحي والاتر از تصور هر انسان كاملي: «امروز همه بشر محتاج قرآن اند. اما ما مسلمانان اگر به قرآن عمل نكنيم، خسارت ما بيشتر از ديگران است؛ چون ما اين نسخه و دستورالعلمل را داريم، تجربه تاريخي آن را هم داريم. بشريت در صدر اول به بركت عمل به قرآن در علم، در اخلاق، در عمل و در پيشرفت هاي گوناگون مادي و معنوي اوج پيدا كرد. قرآن هميشه زنده است. قرآن نيازهاي انسان را مورد توجه قرار مي دهد، قرآن در هر عصري مي تواند بهترين نسخه سعادت انسان ها باشد». پاسخگويي به تمام نيازهاي انسان اعم از الگوهاي رفتاري و روش هاي زندگي در ساحات مختلف زندگي، سازماندهي امور فرهنگي و معنوي و مسائل اجتماعي و معيشتي همچون تنظيم روابط سياسي و اقتصادي، در راستاي رشد و اعتلاي انسان و بستري براي بندگي تام و تمام او مي باشد. در نگاه مقام معظم رهبري، دين نه تنها احكام و روابط فردي انسان با خداي متعال، بلكه اركان بناي زندگي فردي و اجتماعي بشر و الگوهاي رفتاري موردنياز اين زندگي را در همه شئون نيز ارائه مي دهد. در ديدگاه ايشان، گستره هدايتگري دين، گستره اي حداكثري است؛ يعني دين متولي تكامل بشر در همه شئون فردي، اجتماعي، و كليه نيازهاي مادي و معنوي وي است. دين اسلامي نظامي است خواستار اجراي عدالت در همه امور اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و اجراي قوانين الهي براي سوق دادن جامعه به قرب الهي، پالايش اخلاقي، اعتقادي و رفتاري همه افراد جامعه و اعتدال و اعتلاي همه ساحت هاي جامعه. به ديگر سخن، اسلام ديني كامل و بي ابهام و داراي طرح كلي و همه جانبه براي تمامي شئون حيات بشريت است. در واقع از نظر رهبر انقلاب برخاف پندار طرفداران ديدگاه هاي رقيب، اسلام نه تنها نسبت به حيات اجتماعي بي تفاوت نيست، بلكه اساساً جز در سايه دين اسلام نمي توان نظام اجتماعي بر پايه عدالت بنا نهاده، جامعه را به توسعه و تكامل رساند. اين مهم از نظر ايشان آنگاه روشن مي شود كه بدانيم دين اسلام اركان بناي نظام اجتماعي را به خوبي تبيين كرده است.

اما چگونگي بسامان شدن اين نگاه حداكثري و رسيدن به مرحله عمل را مي توان در مباحث روش شناختي و معرفت شناختي پي جست.

1-          دين و مهندسي دنيا و آخرت

مبناي نگرش حداكثري، مزرعه آخرت بودن دنيا و بسترسازي زندگي دنيوي براي سعادت اخروي در نظام معرفتي ديني است. به ديگر سخن، گستره زندگي انسان ابدي است و دنيا و آخرت، دو مقطع پيوسته زندگي انسان مي باشند. بنابراين، نگرش تفكيك دنيا و سعادت اخروي از سعادت دنيوي، نگرشي غيرصحيح است و اينگونه نيست كه پرداختن به مسائل و مشكلات زندگي دنيوي، انسان را از آخرت بازدارد و يا بلعكس؛ بلكه اسلام تمام نيازهاي معنوي و مادي را در يك مجموعه هماهنگ مي بيند و براي تمامي آن ها برنامه و هدف دارد. معظم له نيز بر مبناي هستي شناسي شيعي خود به اين مهم واقف بوده و در تمامي نگرش هاي خود اشراب نموده اند.

2-          توحيد و مهندسي نظام سعادت

همانطور که رهبر انقلاب باور دارند: «بعثت نبي اكرم در درجه اول، دعوت به توحيد بود. توحيد صرفاً يك نظريه فلسفي و فكري نيست، بلكه يك روش زندگي براي انسان هاست؛ خدا را در زندگي خود حاكم كردن و دست قدرت هاي گوناگون را از زندگي بشر كوتاه نمودن. "لااله الا اللّه" كه پيام اصلي پيغمبر ما و همه پيغمبران است، به معناي اين است كه در زندگي و در مسير انسان و در انتخاب روش هاي زندگي، قدرت هاي طاغوتي و شيطان ها نبايد دخالت كنند و زندگي انسان ها را دستخوش هوس ها و تمايات خود قرار دهند. اگر توحيد با همان معناي واقعي كه اسلام آن را تفسير كرد و همه پيغمبران، حامل آن پيام بودند، در زندگي جامعه مسلمان و بشري تحقق پيدا كند، بشر به سعادت حقيقي و رستگاري دنيوي و اخروي خواهد رسيد و دنياي بشر هم آباد خواهد شد؛ دنيايي در خدمت تكامل و تعالي حقيقي انسان. دنيا در ديد اسلام، مقدمه و گذرگاه آخرت است. اسلام دنيا را نفي نمي كند؛ تمتعات دنيوي را منفور نمي شمارد؛ انسان را با همه استعدادها و غرايز در صحنه زندگي، فعال مي طلبد؛ اما همه اينها بايد در خدمت تعالي و رفعت روح و بهجت معنوي انساني قرار گيرد تا زندگي در همين دنيا هم شيرين شود. در چنين دنيايي، ظلم و جهل و درنده خويي نيست و اين كار دشواري است و به مجاهدت احتياج دارد و پيغمبر اين جهاد را از روز اول آغاز كرد».

3-          نگرش نظام وار اسلام و مهندسي نظام سعادت

از ديگر خصوصيات دين اسلام، نگرش نظام وار در طراحي برنامه سعادت آدمي مي باشد. همانگونه كه در كليات اشارتي شد، دين اسلام تفسير ديگري از توسعه و تكامل جامعه به دست مي دهد. در جامعه اسلامي همه شئون فردي و اجتماعي بر مبناي توحيد سازماندهي مي شود و كثرت هاي آن جامعه حول محور توحيد به وحدت ميرسند: «اين مبناي توحيد و اعتقاد به وحدانيت حضرت حق، در تمام شئون فردي و اجتماعي جامعه اسامي تأثير مي گذارد و جامعه را به صورت يك جامعه هماهنگ و مرتبط با يكديگر و متصل برخوردار از وحدت (وحدت جهت، حر��ت و هدف) مي سازد». بر اين اساس است كه نظامي جامع بر مبناي آموزه هاي ديني طراحي مي شود و تمامي ابعاد زندگي فردي و اجتماعي در تمامي شرايط سرپرستي مي گردد. از اين رو اسلام در مقابل نظام هاي مادي كه مدعي مديريت همه جانبه زندگي بشريت هستند، خود طرحي جامع و كامل دارد. اين نظام جامع بايد از دين استنباط گردد و لازمه آن شكل گيري فقه حكومتي است كه امروز استنباط آن وظيفه اصلي حوزه هاي علميه است. نقش دانشگاهها نيز در اين ميان نقش برجسته و درخوري است.

ب‌)         مباني معرفت شناختي

الف) ابزار معرفت شناسي: تا آنجايي كه تاريخ توانسته گستره معرفت بشري را نشان دهد آدميان از ديرباز معارف خود را از سه منبع كسب مي كردهاند. حس و تجربه و به عنوان اولين معرفت كه سرچشمه معارف ديگر نيز تلقي مي شود، مورد عنايت خاص بشر بوده است. پس از آن، بشر از عقل خدادادي خويش بعنوان ابزار كسب معرفت بهره مي برد. حس و تجربه در اين ميدان صغريات عقلي را فراهم مي آورد. پس از اين دو، شهود و وحي دو منبع زلال معارف بوده اند. در طول تاريخ وقايع فراواني اين گستره را ضيق نموده و وقايع ديگري بر دامنه آن م افزوده است. شايد ضيق ترين زماني كه بشر از حيث معرفتشناسي بدان گرفتار آمده، دوران مدرن و نيز پست مدرن بوده است. از منظر ديني، اين چهار منبع در كنار هم و توأمان مي توانند معارف حقيقي را براي بشر فراهم آورند. جايگاه هر كدام از اينها در انديشه ديني مشخص و معين است. در فقه اسلامي نيز كه علم هنجاري و تجويزي است، هر سه منبع بخوبي و در كنار هم به ارائه هنجارها و صدور بايد و نبايدها مي پردازد. اين نگاه با توجه به مباني هستي شناسي و نيز دين شناختي گستره حضور و بروز دين را نمايان مي سازند. فقه حكومتي كاملترين نسخه زمان عدم حضور معصوم است كه مي تواند تماماً به صدور هنجارهاي حياتي زندگي سعادتمندانه بشر بپردازد.

1-          فقه حکومتي

فقه حكومتي نگرشي كل نگر و ناظر بر تمام ابواب فقه است. در اين نگاه، استنباط هاي فقهي بايد براساس فقه اداره نظام اجتماعي انجام شود و تمامي ابواب فقه ناظر به امور اجتماع و اداره كشور باشد. از اين رو، گستره اي كه در فقه حكومتي مورد بحث قرار مي گيرد، تمامي ابواب و مسائل فقه خواهد بود؛ زيرا اجتماع و نظام اسلامي، شئون و زواياي مختلفي دارد؛ مباحثي در حوزه اقتصاد، فرهنگ، حقوق، سياست، امور بين الملل و مسائلي از قبيل مسائل نظامي، انتظامي، خانواده، احوالات شخصيه و تمامي مسائل مربوط به زندگي بشري در مقوله مادي و معنوي، و دنيوي و اخروي كه فقيه مي بايست همه آن مسائل را بنا بر رفع نيازهاي اجتماع و نظام اسلامي مورد بررسي قرار دهد.

اما در مورد گستره فقه حکومتي نيز بايد گفت طرح و نظام جامعي كه اسلام براي بشريت به ارمغان آورد، با استفاده از ساز و كار فقه حكومتي قابل استنباط و ارائه است. رهبر انق��اب در اين باره مي فرمايند: «روي آوردن به فقه حكومتي، و استخراج احكام الهي در همه شئون يك حكومت و نظر به همه احكام فقهي با نگرش حكومتي، يعني ملاحظه تأثير هر حكمي از احكام در تشكيل جامعه نمونه و حيات طيبه اسلامي، امروز يكي از واجبات اساسي در حوزه فقه اسامي است». اين مهم نيز بر عهده حوزه و روحانيت قرار دارد. چنانکه معظم له تأکيد دارند: «مسئوليت دفاع از حيثيت جهاني اسلام و تنظيم سيستم و نظامي كه لزوماً جوانب آن بر اساس اساام ش��ل بگيرد . . . اداره نظام و مردم و ساختن و پرداختن و جمع و جور كردن مجموعه زندگي انسان ها بر اساس اسلام، كار بسيار پيچيده، ظريف و دشواري است كه در اين زمان بر دوش ما و علما در جامعه اسامي است». بر اين اساس، فقه اسلامي بايد اصول كلي حاكم بر جوانب مختلف زندگي انسان در زمينه هاي فردي و اجتماعي را ارائه كند و تنها به بيان احكام فردي اكتفا نكند. به عبارت ديگر، بايد نسبت تأثير ابعاد مختلف جامعه بر يكديگر در شرايط مختلف جامعه را ملاحظه كرده، احكام آن ها را بيان كند. به تعبير حوزوي، فقه حكومتي بايد بتواند متناسب با شرايط مختلف ملي، منطقه اي و جهاني نظام موضوعات را شناسايي كرده و بالتبع، نظام احكام آن ها را ارائه دهد.  در اين باره مقام معظم رهبري معتقدند: حوزه هاي علميه بايد فقه حكومتي را كه مشتمل بر همه جوانب و همه شرايط باشد ارائه دهند.

2-          نسبت فقه حکومتي و سبک زندگي

با توجه به تعريفي كه از سبك زندگي و نيز فقه حكومتي ارائه شد، نسبت اين دو نيز روشن مي گردد؛ به اين بيان كه سبك زندگي، مجموعه اي از الگوهاي رفتاري در حوزه هاي مختلف زندگي بشري است. از سوي ديگر، فقه مجموعه احكام عملي اسلام است كه وظيفه «ارائه طريق» در تمامي حوزه هاي زندگي بشري، اعم از حوزه هاي فردي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي، حقوقي، تربيتي، عبادي و . . . را بر عهده دارد و با قدمت تاريخي خويش، گستره اي بس سترگ را شامل مي شود. به بيان ديگر، فقه در ميان معارف و تعاليم ديني داراي جايگاه ويژه اي است؛ چرا كه ترسيم كننده شيوه هاي زندگي در صحنه هاي گوناگون آن است، تبيين كننده مناسك و عبادت ها، معاملات، حلال و حرام، نظام ازدواج، ميراث، چگونگي قضاوت و رفع خصومت ها و درگيري ها و غير اينهاست و بطور خلاصه فقه راه و روش يگانه و برنامه دقيق براي زندگي فردي و اجتماعي مسلمان است. بنابراين، وظيفه مهم فقه آن است كه تمامي احكام و مقررات موردنياز جامعه انساني در تمامي جنبه ها را در هر عصر و زماني، متناسب با مقتضيات زماني و مكاني و نيازهاي واقعي انسان، ارائه داده و به صحنه زندگي وارد نمايد. بديهي است فعاليت فقه در گستره اي اين چنيني، و ارائه احكام و الگوهاي رفتاري در حوزه هاي مختلف فرهنگي، سياسي، اقتصادي، حقوقي و . . . با رويكرد سنتي و فردي امكانپذير نيست و ما نيازمند رويكرد اجتماعي و حكومتي هستيم.

مقصود از نگاه سنتي و فردي، نگاهي است كه فقه را دانش تنظيم ارتباط انسان با خدا مي داند و حلال و حرام را به حوزه اعمال فردي انسان محدود مي كند. در اين نگاه، فرد دو روي دارد: رويي به خدا كه علم احكام سامان بخش آن است، و رويي به مردم و جامعه كه كار عقلاي جامعه است. بر اساس اين رويكرد، اهل نظر در هر جامعه اي با بهره گيري از فرآورده هاي دانش هاي اجتماعي، نظامات را شكل مي بخشند و جامعه را نظام مي دهند. با اين نگاه، مديريت جامعه و موضوع هاي بسيار مرتبط با زندگي بشر، از قلمرو دانش فقه بيرون است. اما در رويكرد حكومتي، افراد به جز هويت فرديشان، تشكيل دهنده يك هويت جمعي به نام «جامعه» نيز مي باشند. به بيان ديگر، در اين نگاه، فرد در درون امت، معني پيدا كرده و در جمع و جامعه بالنده مي شود. اين هويت جمعي نيز موضوع احكامي است و فقيه بايد دو نوع موضوع را بشناسد و احكام هر يك را روشن سازد؛ آنهم نه جدا از يكديگر، بلكه اين دو هويت جدايي ناپذيرند و تفكيك اين دو، زمينه كشيده شدن به نگاه اول را فراهم مي سازد. با پذيرش وجود و يا قابليت وجود اين رويكرد، زمينه براي طرح مسئله اي به نام «فقه حكومتي» در برابر «فقه فردي» معنا پيدا مي كند. در اين راستا رهبر انقلاب مي فرمايند: «اگر كسي درباره احكام فقهي در دوره حاكميت اسلام كار مي كند، آن احكام را دو گونه مي تواند مورد مطالعه و ماحظه قرار دهد: يك طور، احكام فقهي مربوط به اداره يك فرد، منهاي اينكه اين فرد در كجاي عالم زندگي مي كند؛ يك وقت هم، انسان همين حكم فقهي را به عنوان بخشي كوچك يا بزرگ از چگونگي اداره يك جامعه بررسي مي كند . . . يك وقت به عنوان جزئي از مجموعه اداره كننده فرد و جامعه در حاكميت اسلام مطرح مي شود؛ يك وقت هم نه؛ مجرد از اسلام و فقط به عنوان حكم كه براي يك فرد مطرح است . . . اينها با هم متفاوت است؛ حتي در استنباط حكم فقهي هم تفاوت هايي به وجود مي آيد؛ حتي در مسئله طهارت و نجاست، حتي در مسائل شخصي». بر اين اساس، زماني مي توانيم از نقش فقه در حوزه سبك زندگي و ارائه الگوهاي رفتاري سخن به ميان آوريم كه رويكرد حكومتي به فقه را نصب العين خود قرار داده باشيم. با اين بيان، نقش و جايگاه فقه حكومتي در ارائه سبك زندگي و نسبت اين دو با يكديگر روشن مي گردد.

جمع بندي

مسأله سبك زندگي يكي از دغدغه هاي ديرينه مقام معظم رهبري بوده است، به گونه اي كه ايشان از همان آغاز تصدي مقام رهبري نظام اسلامي و حتي پيشتر از آن، در مواقع و مواضع مختلفي، به اين مهم پرداخته اند.

فقدان سبك زندگي اسلامي در مقياس ملي و بين المللي، اضمحلال تمدن و سبك زندگي غربي، پيشرفت ايراني ـ اسلامي، وصول به معنويت حقيقي و ايجاد تمدن اسلامي از جمله ضرورت هاي پرداختن به اين موضوع در وضعيت ملي مي باشد. جامعيت و نگاه حداكثري به دين نيز به مثابه ركن اساسي در حوزه مباني دين شناختي سبك زندگي اسلامي مي باشد. به لحاظ معرفت شناختي و ابزار توليد سبک زندگي نيز، فقه حكومتي به عنوان فقه تمدن ساز، در رأس قرار دارد. در نتيجه حوزه هاي علميه و دانشگاه ها با توليد و ارائه فقه حكومتي و علوم انساني اسلامي، مي توانند در پروسه توليد سبك زندگي نقش مهمي را عهده دار شوند.حسن خدادی

یمن در هفته‌های اخیر شاهد حرکت‌های گسترده مردمی بوده است به‌گونه‌ای که مردم چادرهای اعتراضی در صنعا (پایتخت) بر پا کردند و بر حضور تا تحقق اهداف‌شان تأکید دارند. محور این تحرکات را فراخوان جریان الحوثی برای احیای روند بیداری اسلامی جهت تحقق مطالبات مردمی تشکیل می‌دهد. در همین چارچوب رهبر حوثی‌های یمن در بیانیه‌ای اعلام کرد که وضعیت کنونی کشور در همه زمینه‌ها با شکست روبه‌رو است، زیرا دارای دولت شکست‌خورده‌ای است.
«عبدالملک الحوثی» گفت: ملت ما باید از خود تحرک نشان بدهند در غیر این‌صورت در ذلت و خواری باقی می‌مانند. رهبر جنبش حوثی‌های یمن در ادامه افزود: دولت یمن با توطئه علیه ملت ثابت کرد ارزشی برای مردم قائل نیست. وی خاطرنشان کرد: هدف از تحرکات ما نه سقوط صنعا، بلکه سقوط دولت فاسد است.
رهبر حوثی‌های یمن ضمن درخواست از مردم برای شرکت در تظاهرات روز دوشنبه در صنعا و دیگر شهرهای کشور اعلام کرد اگر به شکل یکپارچه حرکت کنیم، امکان تغییر وجود دارد.
در همین حال الحوثی در نامه‌ای به «منصور هادی» رئیس‌جمهور، طرحی هفت‌بندی را برای خروج کشور از بحران مطرح کرد که اصلاحات اقتصادی، سیاسی و امنیتی را شامل می‌شود که برگرفته از مطالبات مردمی است.
هر چند که محافل رسانه‌ای عربی و غربی تلاش دارند تا این تجمعات را صرفاً به گروه‌های طرفدار الحوثی ـ شیعیان ساکن شمال یمن ـ و با مطالبات صرفاً اقتصادی عنوان کنند، اما بررسی ریشه‌ای ترکیب جمعیتی حاضر در میدان و اعتراض‌ها و نیز شعارهای مردم، حقایقی دیگر را آشکار می‌سازد.
نخست آنکه؛ جمعیت حاضر در خیابان‌ها میلیون‌ها نفر را شامل می‌شود که از تمام اقوام و طوایف در آن حضور دارند و صرفاً معطوف به شیعیان نیست و وحدتی قابل توجه در این اج��ماعات میان شیعیان و اهل سنت جاری است.
دوم آنکه؛ مطالبات مردم صرفاً در حوزه اقتصادی نیست، بلکه آنها اهداف کلان‌تری را مطرح می‌سازند که اساس آن را تغییر در ساختار دولت تشکیل می‌دهد. مردم تأکید دارند که دولت منصور هادی کارکردی نامناسب در حوزه داخلی و خارجی داشته است. در حوزه داخلی سرکوب جریان‌های مردم نهاد و همزمان ایجاد فضای باز برای فعالیت القاعده و جریان‌های تروریستی به ابزار حفظ قدرت منصور هادی مبدل شده است. در حوزه سیاست خارجی نیز یمن از یک‌سو وابستگی شدیدی به عربستان و آمریکا دارد و از سوی دیگر، بر خلاف مطالبات مردمی، رویکردی ضعیف در حمایت از فلسطین و مقابله با رژیم صهیونیستی داشته است. مجموع مطالبات مردمی در حوزه داخلی و خارجی بیانگر یک نکته است و آن اینکه حرکت‌های اخیر ادامه راه بیداری اسلامی است که در سال 2011 در یمن آغاز شد. در سال 2011 مردم یمن با محوریت ایجاد دولتی مردمی و ملی، پایان تبعیض‌های قومی و دینی و عدم وابستگی به عربستان و آمریکا قیامی سراسری را آغاز کردند که در نهایت نیز به سرنگونی سه دهه حاکمیت علی عبدالله صالح منجر شد.
هر چند که با برخی تغییرات در ساختار دولت تا حدودی روند حرکتی مردم کند شد و حتی برخی از توقف و انحراف آن سخن گفتند، اما تحولات اخیر یمن نشان می‌دهد که موج بیداری اسلامی خاموش شدنی نیست و در نهایت راه خویش را خواهد یافت. نمود این امر را در اوج‌گیری حرکت‌های مردمی در بحرین، اردن، مصر و عربستان می‌توان مشاهده کرد.
نکته قابل توجه نوع رفتارهای کشورهای غربی و عربی در برابر مطالبات مردم یمن است. به تحریک کشورهای غربی شورای امنیت سازمان ملل از حوثی‌های یمن خواست تا به قیام مسلحانه خود علیه دولت این کشور پایان دهند و هشدار داد که در غیر این صورت تحریم‌هایی را علیه آنها اعمال خواهد کرد. شورای امنیت با صدور بیانیه‌ای که به اتفاق آرا تصویب شد، اقدامات صورت گرفته حوثی‌ها را که خواستار استعفای دولت عبد ربه منصور هادی، رئیس‌جمهور یمن هستند، محکوم کرد. در همین حال «جن ساکی» در نشستی خبری گفت: «آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل متحد و جامعه جهانی ملحق می‌شود و قویاً اقدامات حوثی‌ها را محکوم می‌کند که رهبری آن برعهده عبدالملک الحوثی و کسانی است که از وی حمایت می‌کنند. اقدامات این افراد هدف تضعیف روند گذار سیاسی مورد نظر شورای همکاری خلیج(فارس) و نیز هدف تضعیف ثبات یمن را دنبال می‌کند. ما به طور خاص، اقدامات تحریک‌آمیز، تهاجمی و بی‌ثبات‌کننده الحوثی، تحریک‌کنندگی آن علیه دولت یمن، ایجاد اردوگاه‌های مسلح در داخل و اطراف صنعا و ادامه اقدام غیرقانونی آنها در کنترل عمران را محکوم می‌کنیم.»
در عین حال، عربستان و شورای همکاری خلیج‌فارس نیز که منافع خود را تهدید شده می‌بینند سراسیمه برای مقابله با حرکت‌های مردمی وارد عمل شده‌اند. چنانکه عربستان از یک سو از کمک مالی به یمن سخن گفته و از سوی دیگر منابع خبری از طرح نظامی عربستان در قبال یمن سخن گفته‌اند. بسیاری تأکید دارند تحقق مطالبات مردم یمن و حوثی‌ها برابر با بحران‌های جدید برای عربستان در عرصه داخلی و منطقه‌ای خواهد بود.
با توجه به این شرایط، رژیم یمن و حامیان خارجی آنها طرح‌های متعددی را برای مقابله با این روند در پیش گرفته‌اند که اعلام تغییرات در سطح وزرا و به اصطلاح طرح آشتی ملی، تقسیم مردم میان حامی و مخالف منصور هادی برای ایجاد شکاف میان مردم، استفاده از نیروی نظامی برای ایجاد فضای رعب و وحشت و سرکوب که احتمال کشتار دسته‌جمعی مردم را قوت بخشیده است و اعلام کمک‌های مالی عربستان و کشورهای غربی برای رفع چالش‌های اقتصادی یمن از جمله این رفتارها است تا شاید با این حربه‌ها بتوانند از میزان اتحاد مردمی بکاهند و زمینه را برای سرکوب مطالبات آنها و در اصل مقابله با شعله‌ورتر شدن روند بیداری اسلامی فراهم سازند.علی موحد

21 شهریور امسال، یکصدوچهاردهمین سالگرد ورود سینما به ایران است؛ تاریخی که از آن به عنوان روز ملی سینما یاد می‌شود. سال 1279شمسی یک سال تاریخی برای سینمای ایران بود. مظفرالدین شاه قاجار در سفری که به فرانسه داشت عاشق یک جعبه جادویی میگردد. او این جعبه جادویی را خریداری نموده و به همراه خود به ایران می آورد. آن چیزی نبود جز یک دوربین فیم برداری و امکانت پخش فیلم .اولین فیلمبردار شاه همان عکاس باشی دربار شاه یعنی میرزا ابراهیم خان عکاس باشی انتخاب میگردد.شاه ایران در مورد این دستگاه اینچنین میگوید:"دستگاهی است كه بر روی دیوار می اندازند و مردم در آن حركت می كنند"اولین سینمای ایران به گواه تاریخ در سال 1283 در خیابان چراغ گاز توسط ابراهیم خان صحاف باشی افتتاح میگردد و این آغازی بود بر سینمای پرفراز و نشیب ایران بود. در مورد اولین سینمای ایران حکایات بسیاری وجود دارد به عنوان نمونه برخی از مورخان اینگونه بیان نمودند.با بدگويی گروهی از مردم که تأسيس سالن سينما را بی دينی می دانستند، شيخ فضل الله نوری به تکفير سينما پرداخت و صحاف باشی به ناچار سينمايش را تعطيل کرد.برخی از محققان وجود این سینما را در ایران نفی کرده و منکر آن میشوند ولی در تاریخ ،این سینما به عنوان اولین سینمای ایران ثبت شد. در مراحل اولیه طبقه اعیان شاهد نمایش فیلم در این سینما بودند . از سال 1386 شمسی اولین بار نمایش عمومی در سینما روسی خان - ایوانف_ صورت پذیرفت.وی بیش از نمایش عمومی پانزده فیلم خریداری شده را چندین بار برای دربار قاجار پخش کرده بود . در هر حال این سینما به عنوان اولین مکان نمایش عمومی فیلم در ایران بود. روسی خان برای رونق گرفتن کار سینما اولین تبلیغ را در روزنامه دوم مهر 1286 در روزنامه حبل المتين چنین آورد.
خيابان علاءالدوله در عکاسخانه روسی خا��، يک ساعت و نيم از شب گذشته تا شش ساعت پرده های نوظهور بعمل سينه ماتوگراف که عکس متحرک تازه ترين اختراعات است تماشا می دهد... بليط های واردين دو قران و سه قران.
هرچند در این دوران چند سینما یه طور غیر ثابت راه افتادند ولی تلاشها با انقلاب مشروطیه و وضع نا امن کشور به جایی نرسید . بعد از سال 1291 شاهد بازگشایی ذوباره و تاسیس سینماها در ایران بودیم . سینماهایی که در ادامه آورده شده از این دست هستند.سينما خورشيد، سينا خورشيد لاله زار، سينما پالاس و مهمتر از همه گراند سينما .

در اغلب تاریخ‌نگاری‌های سینمایی، تنها به اسامی و زمان وقوع رخدادها اکتفا شده است و اهداف، علل و انگیزه‌های حوادث، مغفول مانده‌اند. این درحالی است که توسعه و تکوین هنر هفتم در کشور ما بیشتر به یک پروژه سیاسی و ایدئولوژیک شباهت داشته تا یک روند فرهنگی طبیعی. بازخوانی پرونده شخصیت‌های موثر در این حوزه و فرایندها و جریان‌های سینمایی در دوران ابتدایی حیات سینما در ایران، به فرضیه سیاسی بودن این پدیده، رنگ واقعیت می‌بخشد؛ برای مثال، اولین سالن‌های سینمای ایران را افرادی چون میرزا ابراهیم‌خان صحاف‌باشی (از عناصر مطلوب حکومت قاجار و نزدیک به جریان فراماسونری)، علی وکیلی و اسحاق زنجانی (هر دو تحصیل‌کرده مدارس اتحادیه جهانی رژیم صهیونیستی) راه‌اندازی کردند.
همچنین در سال ۱۳۰۹ اولین فیلم ایرانی با نام «آبی و رابی» به کارگردانی «آوانس اوگانیانس» ساخته شد. اوگانیانس چند سال بعد هم فیلم «حاجی‌آقا آکتور سینما» را ساخت؛ فیلمی که سراسر توهین به فرهنگ اسلامی ، مردم کشورمان و تمسخر مذهب است و مذهبی بودن را دستمایه طنز قرار داده است. فراموش نکنید که این فیلم درست در سال‌های نخست حکومت رضاشاه ساخته شد. محتوای این فیلم کاملاً با جهت‌گیری استعماری حاکمیت وقت ایران هماهنگ بود. نخستین فیلم ناطق سینمای ایران با نام «دختر لر» به کارگردانی «عبدالحسین سپنتا» نیز دارای رویکردی اسلام‌ستیزانه و صهیونیستی بود. فیلم این اثر با عنوان فرعی «ایران دیروز، ایران امروز» در حقیقت فیلمی برای تبلیغ رژیم استبدادی تازه تأسیس پهلوی محسوب می‌شد به طوری که این فیلم، فرهنگ سنتی و مذهبی مردم کشورمان را تحقیر می‌کرد و تنها راه ورود دوباره ایران به دروازه‌های تمدن را تن دادن به طرح‌های استعماری و غرب‌زده شدن معرفی می‌کرد. آنچه رویکرد و ماهیت اصلی این فیلم را برملا می‌کند، صحنه پایانی آن است. در تیتراژ پایانی فیلم، ستاره داوود (نشانه صهیونیسم) به نمایش درمی‌آید و تصویر رضاشاه در آن پدیدار می‌شود!
یکی دیگر از آدم‌هایی که نقش موثری در تحرکات سینمای شاهنشاهی داشت «اسماعیل کوشان» بود. او با هماهنگی عوامل «اینتلیجنت سرویس» انگلیس نخستین استودیوی سینمای ایران را با نام مؤسسه سینما تئاتر «رکس» و سپس «میترا فیلم» راه‌اندازی کرد.
آثار تولید شده این موسسات به الگوهایی برای فیلم‌های آینده سینمای ایران تبدیل شدند. از جمله این فیلم‌ها می‌توان به «شرمسار»، «گل‌نسا»، «بی‌پناه» و... اشاره کرد که در همه آنها، کاباره، هرزه‌گرایی، رقص، میگساری، عشق بین دختر و پسر و... عناصر کلیشه‌ای بودند. به این ترتیب موجودی که از آن به عنوان «فیلمفارسی» یاد می‌شود، متولد شد. فیلم‌هایی که به نوعی، زاییده افکار مسموم سازندگان‌شان بودند و همچنان که از هویت تولیدکنندگانشان برمی‌آید، ساختار اخلاقی جامعه ایرانی را هدف قرار داده بودند. تا آنجا که حتی یکی از منتقدان سینمایی آن روزگار به صراحت از این فیلم‌ها به عنوان «وسیله نمایش هرزگی و فساد» یاد کرد.
رژیم پهلوی برای تحمیل برنامه‌ها و سیاست‌های استعماری خود چاره‌ای جز تخریب ارزش‌های مذهبی حاکم بر جامعه ایرانی نداشت. به همین دلیل هم از جذابیت سینما بهره گرفت. آنچنان که میان افزایش حجم فیلمفارسی و غلظت ابتذال و بی‌حیایی در آن و وقایع سیاسی و اجتماعی آن روزگار نسبت مستقیمی دیده می‌شود. از اوایل دهه۴۰، جامعه ایران دستخوش اتفاقات تازه‌ای شد که مقدمات خروش مردم ایران و سرنگونی رژیم دیکتاتور پهلوی را فراهم کرد؛ افزایش نارضایتی‌های اجتماعی، آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره)، گسترش روزافزون فاصله طبقاتی و... از جمله حوادث مهمی بودند که در آن سال‌ها کشورمان را دستخوش تحولات تازه‌ای کردند. هم از این رو، رژیم شاه شروع به اجرای مجموعه برنامه‌هایی کرد که از یک طرف مردم را سرگرم و تحقیر کند و از طرفی، توجیه‌گر طرح‌های ظالمانه و ضدمردمی باشد.
البته در همین سال‌ها، گونه دیگری از سینما نیز به تقلید از سینمای اروپا شیوع یافت. این نوع فیلم‌ها که برخلاف ماهیت لمپنیستی و مبتذل فیلمفارسی، دارای ژستی شبه‌روشنفکرانه بودند، اما در واقع همان مفاهیم و اهداف را در قالبی نخبه‌گرایانه ارائه می‌دادند. نمایندگان این جریان، افرادی چون فرخ غفاری، ابراهیم گلستان، فریدون گله و... بودند که آثاری به‌ظاهر فرهیخته، اما دارای محتوایی ضداخلاقی و انحطاط‌آمیز را می‌ساختند.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فضای سینما دگرگون شد. ورود نسل جوان انقلابی و ظهور سینمای دفاع مقدس از مهم‌ترین عوامل این دگرگونی بود، اما متأسفانه از اواسط دهه 70 و با سیاستگذاری‌های دولت موسوم به اصلاحات، دو جریان فیلمفارسی و شبه‌روشنفکری بار دیگر بر سینمای ما مسلط شده‌اند و از همین روست که مجدداً مردم از سینما قهر کرده‌اند.علی امیری

سفر رئیس جمهوری ایران به قزاقستان، بهانه ای شده تا تاکیدی به جایگاه منطقه آسیای مرکزی و ضرورت هایی که در تعامل با این منطقه مورد توجه قرار گیرد داشته باشیم. در سفر دکتر روحانی و هیأت همراه به قزاقستان، توافقنامه‌ای به ارزش 500 میلیون دلار در خصوص توسعه بخش‌‌های زمین شناسی، متالوژی، کشاورزی، حمل و نقل، لجستیک، گردشگری و ساخت کارخانه مصالح ساختمانی به امضا رسید. همچنین رؤسای جمهوری ایران و قزاقستان اعلام کردند که مصمم‌ هستند حجم مبادلات اقتصادی دو کشور را به ۵ برابر میزان کنونی افزایش دهند. تجارت بین ایران و قزاقستان در سال 2013 بالغ بر 620 میلیون دلار بوده است.

 قزاقستان کشور مهمی در منطقه آسیای میانه است که دارای منابع غنی انرژی می باشد. تولید ناخالص ملی آن 224 میلیارد دلار و درآمد سرانه نیز 11380 دلار می باشد. البته با توجه به اینکه کشورهای این منطقه در یک محیط پیوسته واقع شده اند و پتانسیل های بالقوه و بالفعل قابل توجه دارند به همین جهت در این یاداشت اشاره به ظرفیت منطقه ای را ترجیح می دهیم

نظام ژئوپلیتیکی آسیای مرکزی

واقعیت این است که نظام ژئوپلیتیکی آسیای مرکزی از مرحله اسباب کشی عبور کرده و به دوره تثبیت شدن رسیده است. بازیگرانی که بر مبنای کمال و عقلانیت ژئوپلیتیکی به دنبال توسعه منافع خود هستند نسبت به ورودی های آشوب ساز برتری یافته و در نهایت به دنبال تشکیل سازمان های منطقه ای هستند. به همین سبب در دو دهه اخیر تشکیلات منطقه ای مختلف با رویکرد سامان دادن به نظم منطقه ای مورد نظر شکل گرفته است. مانند سازکان شانگهای چینی- روسی، شورای همکاری کشورهای ترک زبان، سازمان امنیت و همکاری اروپایی، کشورهای مستقل مشترک المنافع و اتحادیه گمرکی اوراسیا روسی و... را می توان نام برد. به عبارتی هر بازیگر ( روسیه، چین، ایران و ترکیه و کشورهای فرامنطقه ای همچون آمریکا و اتحادیه اروپا) بر مبنای مقدورات و محذورات ملی و بین المللی خویش تلاش در نقش آفرینی در این منطقه دارند. هر چند که قواعد بازی رقابت در منطقه در بین اکثر بازیگران جلوگیری از بحران در دولت های ملی است، چون فروپاشی در دولت ها و به هم خوردن استقلال آنها در راستای منافع اکثر بازیگران این منطقه نیست، اما تحول در سامانه سیاسی منطقه که آرایش روسی دارد در جدال بازیگران قرار گرفته است. فقط چند ورودی آشوب ساز مانند جریان سلفی که مورد حمایت عربستان و بنیادهای خیریه پاکستان و برخی کشورهای عربی است توسعه بی ثباتی را در راستای منافع خود تعریف می کنند. با این حال روند های حاکم بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی- امنیتی منطقه آسیای میانه بر مبنای همگرایی با فرایندهای جهانی  پیش می رود؛ وضعیتی که در ده سال آینده یعنی با نهادینه شدن روند های موجود نتیجه خود را بروز خواهد داد.

ظرفیت های همسویی با ایران

در حوزه های مختلف، آسیای مرکزی ظرفیت همکاری راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران دارد که به مهم ترین آن اشار ه می گردد:

1-     این منطقه امتداد ژئوپلیتیکی و تمدنی ایران است و ایران " دیگری" در این منطقه محسوب نمی شود. به عبارت بهتر در فرهنگ عمومی، سیاسی و راهبردی ملت های این منطقه، ایران هراسی وجود ندارد، بلکه سطحی از هم ذات پنداری فرهنگی نیز حاکم است.

2-     با ارتقای روابط بین المللی کشورهای این منطقه، درک جایگاه ژئوپلیتیکی ایران تقویت می شود؛ منطقه ای که با وجود مطلوبیت های منابع معدنی و طبیعی ارزشمند به علت محصور شدن در خشکی با محدودیت های تاثیر گذار مواجه است. در این میان جغرافیای ایران می تواند پیوستگی ژئوپلیتیکی بین آسیای مرکزی و خاورمیانه بوجود آورد و فضای مبادلات و معادلات نوینی را حداقل در حوزه اقتصادی ایجاد نماید.

ملاحظات راهبردی

با توجه به اینکه همکاری همه جانبه ایران با آسیای مرکزی منطق ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فرهنگی دارد، بی توجهی به آن در چارچوب منافع ملی قابل توجیه نیست. سیاستگزاران خارجی بهتر است با همه جانبه نگری و ایجاد موازنه در رویکردهای منطقه ای از ظرفیت هایی که ژئوپلیتیک ایران ایجاد کرده و آن را در مجاورت چند نظام منطقه ای قرار داده بهرمند شوند. در این راستا تامل و توجه به چند نکته توصیه می شود

1-   ضعف های صنعتی این کشورها، می تواند بستری باشد تا جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از ظرفیت های مناسب اقتصادی، نفتی و تکنولوژیکی بتواند به نوعی برنامه وسیع برای بازار 66 میلیون نفری منطقه داشته باشد.

2-   حضور در بازار آسیای مرکزی بر پایه شراکت و همکاری متقابل بر اساس منافع مشترک و نه تحمیل منافع به یکدیگر باید باشد. همچنین فعال کردن بخش خصوصی در همکاری های دوجانبه  اقتصادی و فرهنگی با توسعه همکاری های شرکت های ایرانی در پروژه های خدمات فنی و مهندسی در این منطقه ضروریست.

3-   سیاست ایران در این منطقه گفتمان ژئوپلیتیکی خود را با در نظر گرفتن عوامل و شرایط محیطی طراحی و تئوریزه نماید. اکثر بازیگران این  منطقه به شکلی باورهای ژئوپلیتیکی خود را در قالب یک ساختار تعریف کرده و برای نهادینه کردن آن تلاش می نمایند، اما دیپلماسی ایرانی فعلا به یک جمع بندی تئوریک نرسیده است.

4-   معادله سازی از همسویی ها و ناهمسویی در بین بازیگران صورت گیرد. در این منطقه قواعد بازی کاملا متصلب نیست. دو بازیگر شاید در موضوعی متعارض و در موضوع دیگر همگرایی راهبردی دارند. با این اوصاف منافع باید سطح بندی و دسته بندی و با بازیگران همسود هم افزایی شود. تعریف منافع ایران در این منطقه در حاشیه بازی روسیه،  متعارض با عقلانیت راهبردی محسوب می شود، چون روس ها در بسیاری از موارد رویکرد ناهمسو و رقابتی جدی با ایران دارند.

5-   جلوگیری از امنیتی شدن منطقه یکی از اولویت های جمهوری اسلامی ایران باید باشد. ایران از طریق تنش زدایی و بازدارندگی سیاسی و اولویت دادن به همکاری های فرهنگی و اقتصادی برای کاهش حساسیت های موجود و آگاهی بخشی به مردم این منطقه از طریق دیپلماسی فرهنگی و رسانه ای نسبت عواقب فعالیت های وهابیون و سلفی ها و همچنین تصویر سازی ازعواقب بحران های خاورمیانه در این منطقه باید تلاش کند.

6- قانع کردن دولتمردان منطقه برای ترویج اسلام میانه رو و عدم برخورد با جریان های اصیل اسلامی که نسبت به تروریسم و بنیاد گرایی رویکرد تقابلی دارند، دیگر موضوع ضروری است که می تواند اسباب آرامش پایدار در این منطقه و توسعه مناسبات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی را فراهم نماید.قرت الله فلاح